Otwierają się kolejne kina, powstają pierwsze dyskusyjne kluby filmowe, w Gdyni kręcą "Orła", a w Gdańsku "Do widzenia, do jutra" czy "Wolne miasto". Po wojennych zniszczeniach nad morzem powoli odradza się kinematografia. W nowym cyklu "Filmowe Dekady Trójmiasta" cofamy się w czasie do lat 50. XX wieku i sprawdzamy, co się u nas kręciło i oglądało w tym okresie. Za miesiąc prześwietlimy w podobny sposób kolejne dziesięciolecie.
Trójmiasto z filmem związane jest niemal od samego jego początku, czyli od momentu wynalezienia kinematografu.
Już rok po zaprezentowaniu światu wynalazku braci Lumiere w Gdańsku w Teatrze Wilhelma przy Długich Ogrodach zorganizowano pierwszy pokaz filmowy. Przeszło dekadę później, w 1907 roku, uruchomiono pierwsze stałe kino - Passage Theater na
Targu Węglowym, z dwoma salami na ponad 400 miejsc.
Na pierwszy nakręcony w Trójmieście film też nie trzeba było zbyt długo czekać.
W 1927 roku Henryk Szaro realizował tutaj zdjęcia do "Zewu morza", choć Gdańsk już kilkanaście lat wcześniej pojawiał się w krótkich dokumentalnych formach autorstwa niemieckich filmowców. Do momentu wybuchu II wojny światowej w Gdańsku i Gdyni działało już kilkanaście kin, a sztuka filmowa nie była dla mieszkańców Trójmiasta obcą dziedziną.
Od Union-Theater do Heliosa. Krótka historia wrzeszczańskich kin
W Gdańsku działały Bajka i Delfin, ale wszystko przyćmił Leningrad
Rozwój nadmorskiej kinematografii skutecznie wyhamowała wojna. Zaskakująco szybko jednak po zakończeniu militarnych działań mieszkańcy Trójmiasta mieli możliwość powrotu do kin. I to pomimo faktu, że większość obiektów uległa zniszczeniu.
Na początku lat 50. filmy w Gdańsku oglądało się przede wszystkim w kinie "Delfin", powstałym na bazie przedwojennego "Roxy" (do 1952 roku działającego pod nazwą "Polonia"), przy dzisiejszej ulicy Opata Jacka Rybińskiego w Oliwie. Salę kinową od tramwajowych torów dzieliły zaledwie... dwa metry, dlatego nieodłącznym elementem seansów był odgłos pojazdów pędzących po szynach.
Nie było to jednak jedyne miejsce dla miłośników filmu w Gdańsku.
Tuż po wojnie w lokalu wcześniej zaadaptowanym na kościół prawosławny przy Jaśkowej Dolinie 14 działalność rozpoczęło kino "Bajka". W 1950 roku natomiast otwarto kino
"Przyjaźń", zlokalizowane w świetlicy Wojewódzkiego Zarządu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej we Wrzeszczu przy ulicy Sobótki. Trzy lata później z kolei działające od 1947 roku kino "Syrena" w Nowym Porcie zastąpiło kino
"1 Maja". Prężnie działało także kino
"Znicz" przy ul. Szymanowskiego. Dawniej w tym miejscu funkcjonowało najpierw kino "Capitol", a potem "Zetempowiec".
W drugiej połowie lat 50. na mapie Gdańska pojawiły się jeszcze
"Nord" (przy ul. Marynarki Polskiej) oraz
"Drukarz" (przy ul. Garncarskiej).
Najważniejszym jednak wydarzeniem tej dekady było uruchomienie kina "Leningrad" w miejscu przedwojennego Tobis-Palast. Był to największy tego typu obiekt na Wybrzeżu, mogący pomieścić 1200 widzów. Nazwę kina narzucił Komitet Wojewódzki PZPR w Gdańsku, choć w plebiscycie zorganizowanym przez "Głos Wybrzeża" zwyciężył "Artus". Podczas pierwszego pokazu w Leningradzie publiczność najpierw obejrzała krótki film o Gdańsku, a zaraz potem radziecki dramat historyczny "Admirał Uszakow".
Na co do kina? Sprawdź aktualny repertuar
Kino było tak duże, że na prośbę widzów trzeba było wywiesić specjalny plan ułatwiający odnalezienie konkretnych miejsc na widowni.
Dwa lata później, w 1955 roku, na tej samej parceli, czyli przy ul. Długiej 57, uruchomiono jeszcze mniejsze kino - "Kameralne" - służące głównie do prezentacji krótkometrażowych produkcji i bajek dla dzieci. Cały kompleks "Leningradu" w latach 80. uzupełnił jeszcze "Helikon".
W Gdyni narodziła się legenda "Warszawy"
W Gdyni, podobnie jak w Gdańsku, początek agresji Niemiec na Polskę oznaczał kres działalności wielu kin. Po wojnie nie wznowiono już seansów m.in. w
"Czarodziejce" (na rogu ulic 3 Maja i 10 Lutego),
"Morskim Oku" (przy skwerze Kościuszki),
"Torpedzie" (przy Rondzie Bitwy Pod Oliwą),
"Bajce" (przy skwerze Kościuszki) czy w kinie
"Bodega" (spłonęło jeszcze przed wybuchem wojny, podczas seansu "Trędowatej" zapalił się komin, ofiar na szczęście nie było).
Zamienili kino na siłownię, więc sztangi się staczały. Historia powojennych kin w Gdyni
Filmy w latach 50. w Gdyni przede wszystkim można było oglądać w "Warszawie". Zanim jednak kino przy ul. Świętojańskiej 36 zyskało kultową na kolejne lata nazwę, wcześniej było "Gwiazdą" (od 1937 roku) i "Bałtykiem" (od 1945 roku). W 1950 roku próbowano przeforsować nazwę "Moskwa", ale propozycję oprotestowali sami mieszkańcy.
Po wojnie działalność wznowiły też "Atlantic" (dawniej "Lido", potem "Wolność") przy ul. 3 Maja 28 i "Goplana" przy ul. Żeromskiego (nazwę nadano właśnie w latach 50., wcześniej kino funkcjonowało jako "Polonia", a potem "Apollo").
Mieszkańcy Chyloni w latach 50. na filmy chodzili do kina
"Promień", a gdynianie z Orłowa do kina
"Neptun". Po wojnie dawne kino "Zorza" na Grabówku działało już jako
"Mewa". W 1956 roku w budynku dawnej milicji przy ul.
Portowej 15 uruchomiono kino
"Mimoza", a w 1959 przy ul. Bosmańskiej widzów zaczęło przyjmować kino
"Marynarz". W latach 50. przy rondzie Bitwy Pod Oliwą otwarto
"Kinoteatr Grom". Co ciekawe, to właśnie w tym kinie odnotowano rekordową frekwencję. W 1957 roku wyświetlono tutaj w sumie 475 produkcji dla 235 tysięcy widzów.
Polański debiutuje w Sopocie, Cybulski gra w Gdańsku
Nie jest oczywiście zaskoczeniem, że w repertuarze trójmiejskich kin w latach 50. dominowały przede wszystkim produkcje radzieckie.
W latach 1951-53 w całej Polsce nie wyświetlono ani jednego filmu amerykańskiego. Rok później pokazano zaledwie jedną taką produkcję, dwa lata później - dwie. Dopiero gomułkowska odwilż spowodowała, że do kin w Trójmieście zawitały produkcje hollywoodzkie, choć jednocześnie można było zapoznać się ze sporą liczbą tytułów choćby z Francji czy Włoch.
W przekroju całej dekady do najpopularniejszych filmów w kinach w Trójmieście należały m.in. trylogia
"Cichego Donu" (ZSRR),
"Fanfan Tulipan" (Francja),
"Trzej muszkieterowie" (Francja),
"Wilhelm Tell" (Włochy),
"Paloma" (Meksyk) czy
"Winchester 73" (USA). Największą publikę przed wielki ekran ściągały jednak rodzime produkcje:
"Przygoda na Mariensztacie",
"Irena do domu",
"Awantura o Basię",
"Kanał",
"Eroica" czy
"Popiół i diament". Szczególne znaczenie dla trójmiejskich widzów miały dwie premiery:
"Wolne miasto" (1958) Stanisława Różewicza i
"Orzeł" (1959) Leonarda Buczkowskiego. Zdjęcia do pierwszego filmu realizowano w Gdańsku, a do drugiego w Gdyni.
W latach 50. Trójmiasto odwiedzały jeszcze ekipy filmowe "Miejsca na ziemi", "Kariery" czy "Załogi" (kręcono m.in. na "Darze Pomorza").
Pod koniec lat 50. swój debiut w Sopocie nakręcił Roman Polański, realizując "Dwóch ludzi z szafą". W 1959 roku natomiast rozpoczęła się w Gdańsku produkcja filmu
"Do widzenia, do jutra" z niezapomnianą rolą Zbigniewa Cybulskiego.
Powstaje pierwszy DKF, kino wkracza na stadion
Zresztą James Dean polskiego kina zdecydowaną większość lat 50. spędził w Trójmieście.
Wraz z Bogumiłem Kobielą stworzył teatrzyk studencki Bim-Bom. Obaj mieszkali w kamienicy przy ówczesnej ul. Świerczewskiego w Sopocie. Równie często aktorów (nierzadko w towarzystwie Romana Polańskiego, Sławomira Mrożka czy Jacka Fedorowicza) można było spotkać w sopockim Spatifie czy w powstałym właśnie w latach 50. Klubie Studentów Wybrzeża ŻAK (wówczas jeszcze w siedzibie przy Wałach Jagiellońskich). To zresztą w tym miejscu zaczął także działać jeden z pierwszych w Polsce DKF-ów -
Dyskusyjnych Klubów Filmowych. Pierwszy seans gdańskiego DKF-u odbył się w 1957 roku w kinie "Znicz", gdzie obejrzano film "Cud w Mediolanie".
Trójmiasto w latach 50. ściągało do siebie nie tylko Kobielę i Cybulskiego. W drugiej połowie dekady występy na deskach
Teatru Wybrzeże rozpoczęli
Stanisław Michalski (do Gdańska przyjechał po studiach w Krakowie) i
Henryk Bista (do Trójmiasta trafił z Warszawy). Na początku lat 50. V Liceum Ogólnokształcące w Oliwie ukończyła
Zofia Czerwińska, która już w 1958 roku zaczęła występować w Teatrze Wybrzeże. Pierwsze kroki w szkole natomiast stawiał wówczas w Gdańsku młodziutki
Krzysztof Kolberger ze Strzyży.
Mały Krzysztof zapewne na filmy do DKF-u jeszcze nie chodził, całkiem prawdopodobne, że wraz z rodzicami odwiedzał natomiast stacjonarne kina. A być może był również jednym z widzów kina letniego.
Takie bowiem w 1958 roku uruchomiono na stadionie Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji przy ul. Traugutta we Wrzeszczu. Plenerowe projekcje organizowano w tym miejscu do 1962 roku.
Od Union-Theater do Heliosa. Krótka historia wrzeszczańskich kin
Zamienili kino na siłownię, więc sztangi się staczały. Historia powojennych kin w Gdyni
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy