"- Wożonko? Z naszej klatki wychodzisz i na naszej dzielni się wozisz? - Ale ja się nie wożę, ja piechotą przyszedłem. - Kręci z nas bekę, kumasz?". Popularną "bekę" w 2003 roku z subkultury dresiarskiej ukręcił początkujący wówczas reżyser, Abelard Giza, który debiutanckim "Wożonkiem" w krzywym zwierciadle sportretował specyfikę wielu polskich blokowisk. Tym razem w cyklu "Filmowe Trójmiasto" sprawdzamy fenomen amatorskiej produkcji, której pirackie kopie na płytach CD kilkanaście lat temu rozchodziły się w szkołach szybciej niż drożdżówki i oranżada w proszku.
oczywiście, oglądałe(a)m go w szkole/na studiach67%
coś kojarzę, ale słabo13%
nie, nigdy o nim nie słyszałem20%
Rok 2003 w światowej kinematografii stał pod znakiem podbijającego kina "Powrotu króla" Petera Jacksona, w pierwszy rejs wyruszali właśnie "Piraci z Karaibów", bracia Wachowscy domykali trylogię "Matrix", a Quentin Tarantino wypuszczał pierwszego "Kill Billa". Gdyby wówczas ktoś pokusił się o alternatywny box-office rozpowszechnianych nielegalnie filmowych "piratów", zapewne tak wyglądałaby czołówka tego niechlubnego zestawienia.
W Polsce osobliwy ranking uzupełniony musiałby być o jeszcze jedną produkcję, której budżet zamknął się w oszałamiających... 500 złotych.
Fragment filmu "Wożonko":
Wożonko na wagary
16 lat temu w gimnazjach i szkołach średnich "Wożonko" było filmowym "świętym Graalem", który przekazywano z rąk do rąk. Wszak w erze wypalanych w nagrywarce płyt CD i raczkującego dopiero internetu, który dla wielu do dziś kojarzy się z piskliwym sygnałem telefonicznego modemu, dostęp do filmów nie był tak powszechny, jak już kilka lat później. Wystarczyło więc, że jeden z kumpli zdobył cudem kopię filmu, a typowy lekcyjny dzień zastępowały wagary z bohaterami produkcji Abelarda Gizy. Oczywiście pod warunkiem, że pełną rys płytę zdołał przełknąć huczący z bólu napęd CD-ROM. I o ile w domu nie było akurat rodziców.
Seans "Wożonka" nie należał do komfortowych, ale finalnie nikt na to nie narzekał. Niewyraźny obraz z poucinanymi kadrami wymagał nadprzeciętnego wytężenia oka. Nieco lepiej prezentowała się jakość dźwięku, ale niektóre kwestie i tak można było usłyszeć dopiero po kilkukrotnym zapętleniu konkretnej sceny. W każdym pojedynczym kadrze doskonale było widać, że "Wożonko" powstało za marne pieniądze, ale jednocześnie z poczuciem humoru i zaangażowaniem samych twórców. A tę szczerość wprost z gdańskich blokowisk kupili widzowie w całej Polsce.
Porywacze z malucha
W konfrontacji z mniej niż ubogą warstwą techniczną zaskakująco dobrze, nawet z dzisiejszej perspektywy, prezentuje się scenariusz filmu. Czterej dresiarze usilnie poszukują sposobów na poprawienie sytuacji materialnej. Wpadają więc na śmiały pomysł: z jednego z "przedszkoli dla snobów" porwą dla okupu dziecko i wysupłają od przerażonych rodziców pieniądze "na całe wakacje, a przynajmniej na lato".
Problem w tym, że niezbyt rozgarnięci porywacze, którzy na akcję wybierają się "maluchem", mylą adresy i uprowadzają chłopaka z domu dziecka. Na domiar złego, przypadkowo ściągają na siebie uwagę dwójki zawodowych zabójców. Absurd zaczyna gonić absurd, ale to właściwie było pewne od początkowych napisów.
Za niedorzeczny scenariusz i legendarne już teksty odpowiadał początkujący wówczas kabareciarz z Pruszcza Gdańskiego, Abelard Giza, który do współpracy nad "Wożonkiem" zaprosił kolegów z utworzonego kilka lat wcześniej Kabaretu Limo: Szymona Jachimka i Wojciecha Tremiszewskiego. Właściwie cały film składa się z serii luźno powiązanych ze sobą kabaretowych skeczów, których autorzy bezlitośnie obśmiewali subkulturę dresiarzy: paradujących w pstrokatych ortalionach cwaniaczków, którzy nie grzeszą inteligencją i zdecydowanie bardziej wolą siłowe metody perswazji.
Naigrywanie się z dresiarskich rytuałów stanowi oczywiście jedną z największych atrakcji "Wożonka". Rozmowy o prasowaniu dresów czy scena porannej toalety z użyciem niebotycznej ilości taniego dezodorantu to niemal wizytówka filmu. Podobnie jak charakterystyczne teksty i powiedzonka ("Wożonko?", "Papierosa zaaplikuj", "Twój stary last minute" to tylko część tych bardziej cenzuralnych), które szybko zyskały drugi obieg w ulicznym żargonie.
Równolegle w "Wożonku" wybrzmiewa bardziej absurdalny, inteligentny humor, w którym brylują przede wszystkim płatni zabójcy (Jachimek, Tremiszewski), którzy niczym słynni koledzy po fachu w "Pulp Fiction", prowadzą zażarte dyskusje o twórczości Franka Zappy czy specyfice pracy himalajskich rolników.
Bezceremonialne dogryzanie miłośnikom sportowej odzieży mogło okazać się równie ryzykowne, co paradowanie po zmroku w nieciekawej dzielnicy z nowym zegarkiem na ręce i jeszcze nowszym telefonem w dłoni. Ku zdziwieniu nawet samych twórców "Wożonka", reakcje ze strony wielkogabarytowych panów były więcej niż zadowalające. Sam Giza w wywiadach przyznawał, że często spotykał się z aprobatą filmu, a jeden z ekranowych dresiarzy uniknął nawet osiedlowego łomotu tylko dlatego, że zagrał w filmie.
"Wożonko" zresztą nie jest pamfletem wymierzonym tylko w subkulturę dresiarzy, bo Giza równie chętnie i odważnie szydzi z inteligentów, klasy robotniczej, dorobkiewiczów, obśmiewa popularne (nie tylko wówczas) disco polo czy charakterystyczny dla wielkich blokowisk uliczny hip hop. Kpi nawet z samego siebie, gdy w jednej ze scen pojawia się w roli reżysera teledysków.
Paradoksalnie więc, pod warstwą trywialnego, bezpośredniego humoru kryje się całkiem niezła satyra na kondycję polskiego społeczeństwa przełomu wieków. I właśnie dlatego "Wożonko" chętnie oglądano na gimnazjalnych wagarach, jak i w przerwie między studenckimi wykładami.
Recytuje Czesław Wapno, śpiewa Frank Zappa
Poza mniej lub bardziej wyszukanymi żartami esencją scenariusza są nietuzinkowe postaci: od dresiarzy (Marcin Kulwikowski, Tomasz Gardziewicz, Marek Jerzy Grabowski, Michał Potrykus) i szpanera wyłudzającego pieniądze "na zderzak" (w gościnnej roli trójmiejski kaskader Paweł "Nico" Baranowski), przez informatora nazywanego Zieloną Marynarą po dekadenckiego poetę-grabarza, Czesława Wapno (w tej roli aktor Teatru Wybrzeże, bodaj jedyny profesjonalista na planie, Jerzy Gorzko), który pisał o "skowronie nadziei" i "permanentnej agonii".
Abelard Giza zaangażował również do pracy na planie własną rodzinę - w rolę polityka wcielił się dziadek artysty, Hugon Lasecki, wieloletni profesor Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. Abelardowi w filmowaniu pomagał też starszy brat, Hugon.
Warstwę muzyczną "Wożonka" zapewnił natomiast Jakub Mańkowski (w filmie wcielił się nawet w epizodyczną postać rapera), aktualnie właściciel gdyńskiego studia nagrań Sounds Great Promotion, który ma na swoim koncie współpracę z takimi artystami jak Behemoth, Blindead, Acid Drinkers, Czesław Mozil czy Patrycja Markowska. Wokalnie przez 15 lat udzielał się również w trójmiejskim metalowym zespole Pneuma. W filmie można też wysłuchać nagrań Franka Zappy czy Kalibra 44. Różnorodność i kontrast - te cechy w "Wożonku" przejawiają się więc nawet w filmowej muzyce.
Blokowiska w roli głównej
Aż tak dużego bogactwa nie znajdziemy natomiast w sposobie lokalizowania scen. Skromna ekipa filmowa wykorzystała przede wszystkim okolice "falowca" na Przymorzu, ale zauważyć można również inne charakterystyczne blokowiska na Zaspie czy w Nowym Porcie. Do centrum Gdańska twórcy "Wożonka" zaglądali raczej sporadycznie. Tak jak w scenie, w której główni bohaterowie czekają na płatnych zabójców pod Dworcem Głównym. W pojedynczych ujęciach migają jeszcze obrazki Głównego Miasta czy ulicy Rakoczego. Końcowe kadry kręcono już nad samym Bałtykiem, gdzie na plaży dochodzi do bezpośredniej konfrontacji sympatycznych dresiarzy z parą bezwzględnych zabijaków.
Dres schowany do szafy
16 lat po premierze filmu mało kto już o nim pamięta. Ba, nawet jego twórca w jednym z wywiadów przyznał, że do "Wożonka" praktycznie nie wraca, a jeśli już mu się to zdarzy, wytrzymuje ledwie kilka początkowych minut. Abelardowi Gizie reżyserski debiut otworzył jednak drogę do bardziej profesjonalnych filmowych prób jak "Towar", "W stepie szerokim" czy "Swing".
Po premierze "Wożonka" rozpędu nabrała też kariera całego Kabaretu Limo, który aktywnie działał nie tylko na trójmiejskiej scenie aż do rozwiązania w 2014 roku. Jego członkowie zaangażowali się później w solowe, nie tylko stand-upowe projekty.
Pokoleniu dzisiejszych 30-latków "Wożonko" nadal kojarzy się z trudnym do racjonalnego wytłumaczenia filmowym fenomenem i symbolem artystycznego szaleństwa w amatorskim wydaniu. Od 16 lat prawdopodobnie nie pojawiło się w Polsce coś równie abstrakcyjnego i niszowego, co znalazłoby na trwałe miejsce w szeroko pojętej popkulturze. A mówimy przecież o produkcji, do której jedynym właściwie dostępem była przegrana w domowych warunkach płyta CD, na której poza samym filmem obowiązkowo musiał znajdować się zainstalowany odtwarzacz wideo z odpowiednimi kodekami. Dziś ciężko to sobie wyobrazić. Podobnie jak filmowemu dresiarzowi trudno wyobrazić sobie prasowanie trzech pasków czy zatankowanie skradzionego samochodu.
było już w momencie kręcenia, a zestarzało się jeszcze gorzej. Widać, że pan Giza dresiarzy obserwował schowany zza firanki, bo te rzekomo trafne obserwacje nijak się miały do języka, którym owi dresiarze operowali
Borsuk
4 lata
426
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 11:40
dres się odezwał
4 lata
21
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 13:23
(1)
Jak zwykle ankieta na poziomie ... kto je robi, czlowieku czy to ogarniasz?
Nie ma opcji, tak oglądałem? Nie ma po prostu takiej opcji? Co w tym trudnego?
Nie, nie oglądałem na studiach i w szkole też nie. Czyli wychodzi na to ze według ankiety jak go ogladalem w pracy to nie oglądałem w ogóle ... kogo wy tam zatrudniacie
4 lata
63
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 13:58
mi pasuje!
to film młodych ludzi ze szkół i studentów sprzed lat, to własnie oni go oglądali
Ola
4 lata
15
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 13:47
Opinia wyróżniona
kultowy film (4)
Wożonko i Bułgarski Pościk to są filmy, z których pamiętam prawie każdą scenę. Bądźcie z tego dumni !
Radek
4 lata
373
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 15:38
ja bym jeszcze dodał Marchew Mana, w którym grał dość znany dziś aktor Tomasz Schuchardt ;) (1)
4 lata
21
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 02:51
a jeszcze jako romek Marcin B.
teraz pijak w filmie Lombard
4 lata
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 15:43
jeszcze Dżudo honor 7, wściekłe pięści węża było trochę tego
4 lata
01
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 15:59
z trójmiejskich klimatów to także "Gangi nowego osiedla". A klasyki od Walaszka takie jak Wściekłe pięści węża czy Sarnie żniwo śmieszą do dziś ;)
4 lata
11
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 14:15
Po tym filmie dało się rozpoznać słoja (3)
Jak ktoś go nie znał to wiadomo już było że nie jest z Gdańska.
4 lata
140
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 18:32
To straszne - nie być z Gdańska (1)
4 lata
32
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 02:48
to co tu robisz?
4 lata
10
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 20:17
Z trojmiasta*... czlowiek z sopotu czy gdyni tez raczej słoikiem nie byl
4 lata
10
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 15:58
Opinia wyróżniona
(2)
Trójmiasto w ogóle wtedy filmem stało.
A pamiętacie "Licencja na zaliczanie" (powstały dwie części), zrobione przez studentów polibudy?
4 lata
80
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 02:40
A teraz co? dotowanie produkcji dla tv glupokowatych i mialkich. zero kin bo lepiej budowac galerie handlowe.
dno zafundowane przez wladze miasta.
4 lata
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 15:22
Ło panie
To dopiero był kicz, 2 godziny życia zmarnowane
4 lata
01
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 16:11
Trochę w innym klimacie: że życie ma sens
4 lata
42
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 17:31
(1)
Test na bycie słoikiem? Zapytać o Wożonko. Jak nie zna to jest z Bartoszyc.
4 lata
121
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 02:47
Wystarczy zapytac o istniejace w Gdansku kina i gdzie odbywaly sie najlepsze projekcje filmowe.
Albo czy byles i wiesz gdzie byly restauracje, np Casablanca? :)
4 lata
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 17:35
Nawet jako amatorski film byl po prostu bardzo slaby (5)
Przede wszystkim nie śmieszny.
Dzis nawet sam autor nie jest w stanie go obejrzeć to co dopiero inni.
4 lata
311
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 23:26
Dla pokolenia milenialsów nierozumiejących niuansów tamtych czasów rzeczywiscie może wydawać się nieśmieszny (1)
Ludzie już nie pamiętają tych klimatów, dlatego film się tak zestarzał.
4 lata
41
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 02:42
nie dlatego. dlatego, ze miasto i jego priorytety poszly w kierunku faszystowskiej dyskoteki
komercyjnego getta jakie mamy obecnie. W duzej mierze dzieki likwidacji realnej kultury przez wlodarzy z PO.
4 lata
31
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 02:40
wysle go mietczynskiemu. niech go omowi :P (2)
4 lata
03
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 06:06
Nie omawia amatorskich produkcji więc sobie daruj (1)
4 lata
11
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 22:32
jak nie? tylko takie.
4 lata
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 17:38
Corasses The Movie (1)
"Gdański Jackass". Też kilkanaście lat temu film przekazywany z ręki do ręki na płytach CD :)
#
4 lata
61
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-26 02:45
a "gangi nowego osiedla"? albo "dla ciebie i ognia" - projekcja w kinie, w dawnych koszarach we Wrzeszczu.
Czy wyswietlane w zburzonym dzis kinie Neptun, filmie "Truskawki". Mozna by wymieniac.
Byla sobie kultura, byl sobie GDansk.
Byla sobie kultura, byl sobie GDansk.
4 lata
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2019-06-25 21:40
Z amatorskich filmów największe wrażenie robi "Że życie ma sens" (1)
Po tym filmie dostaje się egzystencjalnego doła. Jest dobry.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy