Konsekwencje konfliktu hybrydowego na południowo-wschodnim Bałtyku

dr Krzysztof Kochanowski, radca prawny

11 maja 2022 (artykuł sprzed 2 lat)

Opinie (150)

Najnowszy artykuł na ten temat Czy powinniśmy odesłać "naszych" Ukraińców?

Mało kto zdaje sobie sprawę z konsekwencji, jakie dla polskich portów i szerzej dla polskiej gospodarki miałby konflikt hybrydowy na południowo-wschodnim Bałtyku.

Wojna na Ukrainie daje nam wyobrażenie o tym, co działoby się u naszych wybrzeży, gdyby Rosja podjęła czynne działania zmierzające do zdestabilizowania państw nadbałtyckich i Polski. Gospodarcze konsekwencje takiej sytuacje byłby dla nas bardzo bolesne - pisze specjalista prawa morskiego, dr Krzysztof Kochanowski.

Dr Krzysztof Kochanowski obsługuje mi.n. polskich armatorów i ich ubezpieczycieli. Jest przewodniczącym Polskiego Stowarzyszenia Prawa Morskiego oraz współautorem projektu nowego Kodeksu morskiego.

Sytuacja taka nie musiałaby nastąpić wskutek otwartych działań wojennych, które obserwujemy obecnie na Morzu Czarnym. Na południowym Bałtyku może zaistnieć konflikt przyjmujący formę "wojny niewypowiedzianej" i hybrydowej.

Nawet utajony konflikt w tym rejonie postawi jednak nasz kraj w trudnej sytuacji z powodu nieuchronnych konsekwencji gospodarczych. Także mocno ograniczony i poniekąd "niejawny" konflikt w tym regionie będzie miał zasadnicze konsekwencje dla lokalnych łańcuchów transportowych.

Nie musi to być nawet konflikt Rosji z Polską. Zauważmy, jakie są dziś konsekwencje wojny ukraińskiej dla państw sąsiednich: Rumunii, Turcji, Gruzji. Żegluga w tym rejonie jest obecnie mocno ograniczona, mimo że żadne z tych państw nie jest stroną konfliktu.

Zagrożeniem bezpośrednim są przede wszystkim miny dryfujące w kierunku portów rumuńskich i tureckich, co potwierdzają władze tych krajów, przestrzegając przed zagrożeniem dla statków znajdujących się na tym akwenie.

26 marca na pół dnia zablokowany został Bosfor, gdyż w pobliżu zlokalizowano dryfującą minę. Ten proceder, przypisywany oczywiście Rosji, wydaje się kolejnym sposobem destabilizowania zachodniego świata poprzez naruszanie morskich szlaków komunikacyjnych. Pisał o tym m.in. kmdr rez. Maksymilian Dura w portalu Defence24.pl

Konflikt wpływa także na kraje, które nie są nim objęte

Mimo że na Morzu Czarnym (poza wodami terytorialnymi Ukrainy) nie odnotowano dotychczas żadnych incydentów zbrojnych, to jednak handlowe i gospodarcze skutki pobliskiej wojny na tym obszarze są bardzo poważne nie tylko dla Ukrainy, ale i dla państw sąsiednich.

Konsekwencją bezpośrednią było m.in. wstrzymanie rejsów przez wielkich przewoźników kontenerowych do portów Rosji i Ukrainy. Nie było to wycofanie się z rynku rosyjskiego wskutek sankcji, lecz ogólna niechęć do operowania w zagrożonym rejonie.

Choć Rumunia nie jest stroną wojny między Rosją i Ukrainą, konsekwencje konfliktu dotyczą także jej portów. Na zdjęciu Konstanca.

Innym, poważniejszym jeszcze skutkiem było uznanie przez rynki ubezpieczeniowe wód rosyjskich i ukraińskich na "high-risk area", a następnie rozszerzenie tego ostrzeżenia na wody Rumunii i Gruzji.

W efekcie takiej deklaracji nastąpiło:

wypowiedzenie umów ubezpieczenia statków operujących na tym akwenie przez ich ubezpieczycieli, często ze skutkiem natychmiastowym; wypowiedzenie to dotyczy niejednokrotnie całego północnego Morza Czarnego;
wypowiedzenie umów ubezpieczenia przewożonych ładunków
odmowy zawierania nowych umów ubezpieczenia statków i ładunków na poszczególne podróże obejmujące ten rejon;
odmowa zawierania przez armatorów statków nowych umów przewozu do portów północnego Morza Czarnego;
gwałtowna zwyżka frachtów i kosztów ubezpieczenia statków oraz ładunków dotycząca żeglugi w tym rejonie; stawki ubezpieczenia tankowców wzrosły nawet dziesięciokrotnie, dochodząc do 5 proc. wartości statku na jedną podróż;
problemy z utrzymaniem załóg na statkach operujących w tym rejonie;
ostrzeżenia i zakazy żeglugi wydawane przez władze rejestrowe państw bandery dla statków pływających pod daną flagą.

Dlaczego tak się stało, tłumaczę w dalszej części artykułu.

Geografii nie oszukasz

Porty Trójmiasta położone są w odległości kilkudziesięciu kilometrów od głównej bazy rosyjskiej marynarki wojennej na Bałtyku - Bałtijska. Zatoka Gdańska jest zatem bezpośrednim rejonem operacyjnym stacjonujących tam jednostek.

Port w Bałtijsku, gdzie zlokalizowana jest największa baza morska rosyjskiej Floty Bałtyckiej, znajduje się niespełna 45 mil morskich, czyli ok. 80 km od Trójmiasta.

Wystarczy zaminowanie tego akwenu, połączone z naruszaniem naszej przestrzeni powietrznej Polski i obszarów morskich, a nawet tylko stworzenie zagrożeń pozorowanych, choćby poprzez agresję medialną i sprawiane wrażenia, że rzeczywisty atak nastąpi lada chwila, by żegluga w naszej części Bałtyku stanęła w obliczu podobnych perturbacji, jakich doświadcza obecnie Morze Czarne.

Blokada portów zablokuje naszą gospodarkę

Już takie działania mogą zatrzymać w efekcie dużą część wymian handlowych Polski z zagranicą. A przypomnijmy, że trzy czwarte polskiego handlu morskiego (ok. 80 mln ton) przechodzi przez porty Gdańska i Gdyni. Porty Trójmiasta przeładowują w ciągu roku ładunki, do przewiezienia których trzeba by użyć 40 tys. pociągów.

Zatrzymanie lub ograniczenie żeglugi handlowej w Zatoce Gdańskiej oznacza w konsekwencji zablokowanie niemałej części polskiego importu i eksportu.

Prawie 18 mln ton ropy naftowej i paliw przeładował w 2021 r. znajdujący się w Gdańsku Naftoport.

W Gdańsku zlokalizowany jest jedyny polski duży terminal naftowy. Jeśli Polska miałaby zrezygnować z rosyjskiej ropy, to całość naszego zaopatrzenia musiałaby iść przez Gdańsk. Nie łudźmy się też, że w efekcie zmian geopolitycznych Polska przejdzie błyskawicznie "zieloną transformację", w rezultacie której nie będziemy potrzebowali więcej ropy i benzyny. Będziemy ich potrzebować jeszcze długo.

Zadajmy sobie zatem pytanie: co nastąpiłoby w przypadku rozpętania takiej niewypowiedzianej choćby wojny hybrydowej w naszym rejonie?

Odpowiedź jest prosta: statki przestałyby zawijać do portów Trójmiasta, z takich samych przyczyn, dla których obecnie nie tylko nie zawijają do portów rosyjskich i ukraińskich, ale również unikają rejsów do portów Gruzji, Rumunii czy Turcji.

Jest ku temu kilka powodów.

Po pierwsze: ubezpieczyciele wypowiadają umowy

Wszystkie umowy ubezpieczenia statków zawierają zapisy umożliwiające ubezpieczycielowi automatyczne i natychmiastowe wypowiedzenie takiej polisy, jeśli statek znajduje się na obszarze, gdzie toczą się działania wojenne lub działania o podobnym charakterze (katalog takich quasi-wojennych działań jest bardzo szeroki), których stroną jest jeden z pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ. Jednym z tych państw jest Rosja.

Polisy ubezpieczeniowe dla statków zostają automatycznie wypowiedziane, gdy jednostka wpływa na teren konfliktu, w który zaangażowany jest jeden ze stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ.

Zatem rozpoczęcie działań o takim charakterze w Zatoce Gdańskiej lub na szlakach do niej prowadzących spowoduje, iż polisy ubezpieczeniowe zmierzających do naszych portów statków wygasną automatycznie. W efekcie żaden statek nie zaryzykuje podróży do takiego portu, nie posiadając ważnej polisy ubezpieczenia Casco (Hull & Machinery) i OC (P&I). Bez takiego ubezpieczenia statek w ogólne nie wychodzi z portu.

Podobne zapisy znajdują się w polisach ubezpieczenia ładunków, przy czym w tym wypadku mechanizm wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela nie wymaga nawet udziału w konflikcie zbrojnym jednego z pięciu mocarstw. Wystarczy wybuch wojny lub podobnego konfliktu. A lista zdarzeń uważanych za ekwiwalent wojny jest nader obszerna.

Po drugie: armatorzy odmawiają pływania po akwenie

Przewoźnicy morscy mają w takiej sytuacji prawo do wypowiedzenia umowy lub prawo żądania od strony ładunkowej wskazania innego bezpiecznego portu ("safe berh/port"). Zastrzeżenie takie znajduje się w praktycznie każdym standardowym czarterze i konosamencie (klauzule "Trading limits" i "War risks").

I tu warto podkreślić, że w przypadku importu do Polski ropy naftowej nie mamy niestety żadnego alternatywnego bezpiecznego portu.

Armator statku jest zobowiązany dbać o bezpieczeństwo marynarzy. Nie może ich zmuszać do pracy w regionie niebezpiecznym, jeśli tego nie chcą. Wreszcie państwo bandery statku może zakazać wpływania jednostkom tego rejestru na wody uważane za niebezpieczne. Tak postąpiły w odniesieniu do Morza Czarnego władze Wysp Marshalla, trzeciego największego rejestru okrętowego świata.

Zatem statki polskich armatorów mogą stanąć w obliczu zakazu wpływania na południowo-wschodni Bałtyk, wydanego przez państwo bandery (np. Bahamy, Wyspy Marshalla, Liberia, Cypr itd.). Przypomnijmy, że praktycznie żaden polski statek handlowy nie podnosi dziś polskiej flagi, cała pozostała nam flota pływa pod wygodnymi banderami.

Po trzecie: duży wzrost stawek frachtu

Nawet jeśli nie staniemy w obliczu zatrzymania żeglugi handlowej, to nieuniknionym kosztem będzie olbrzymi wzrost stawek frachtowych, kosztów ubezpieczenia statków i ładunków. Koszty te zostaną finalnie przerzucone na polskiego importera lub eksportera.

W przypadku tankowca przywożącego 100 tys. ton ropy naftowej koszt ubezpieczenia takiej jednostki na jedną podróż wyniesie ok. 5 mln dol. Takie stawki stosowane są obecnie na Morzu Czarnym. Podnosi to cenę każdej importowanej tony ropy o 50 dol.

Infrastruktura na lądzie to za mało

Polskie władze zapewniają opinię publiczną, iż sytuacja jest pod kontrolą - mamy porty, terminale, rafinerię, zbiorniki oraz dostawców ropy i gazu.

Nikt jednak nie wydaje się zastanawiać, w jaki sposób dostarczymy tę ropę do kraju, jeśli w tym czasie nasz wschodni sąsiad rozpocznie konflikt hybrydowy na pobliskich wodach morskich.

Kwestia posiadania własnej floty handlowej i podstawowej choćby kontroli nad środkami transportu ładunków strategicznych nie zaprzątały głowy rządzących od dobrych trzydziestu kilku lat, niezależnie od tego, kto był akurat u władzy. Dziś zresztą również nie widać takiej refleksji.

Zbiornikowiec Zawrat został zwodowany w dwóch turach: 17 stycznia (część rufowa) i 21 lutego 1975 r. (część dziobowa), a do służby wszedł 26 maja tego samego roku. 22 lipca 1975 r. statek przywiózł do Portu Północnego w Gdańsku ropę, która wypełniła zbiorniki budowanej wówczas Rafinerii Gdańskiej.

Bolesnym paradoksem jest, że to w czasach Gierka nie tylko zbudowano Port Północny, ale też dysponowaliśmy własną flotą sześciu nowych, dużych (140.000 DWT) zbiornikowców. Dziś nie mamy ani jednego takiego statku.

Należy obawiać się, że w przypadku zaistnienia konfliktu u naszych wybrzeży żaden przewoźnik nie użyczy nam swoich statków, by operowały na takim potencjalnie niebezpiecznym akwenie. Żaden armator nie będzie gotów narażać swojej jednostki i jej załogi. Nie będzie też działał wbrew decyzjom ubezpieczycieli, zaleceniom związków zawodowych i instrukcjom rejestru okrętowego.

Potrzebujemy własnej floty tankowców

W takiej sytuacji jedynym remedium jest posiadanie floty kontrolowanej przez firmy polskie, ubezpieczonej w kraju i podnoszącej polską banderę. Stwierdzenie takie trąci nacjonalizmem gospodarczym, ale dzisiejszy świat zdaje się nie pozostawiać nam wyboru. Tylko taka flota byłaby relatywnie odporna na zaistniałe zagrożenia, gdyż żywotny interes państwa nakazywałby jej obsługę polskich portów pomimo istniejących zagrożeń.

Oczywiście równolegle powinniśmy też dysponować w miarę nowoczesną marynarką wojenną zdolną ochronić flotę handlową na podejściach do polskich portów.

Kompletnej floty handlowej nie da się zbudować lub nawet stworzyć od razu. Jednak przynajmniej w odniesieniu do importu paliw płynnych, których nie da się przewieźć do Polski innym środkiem transportu, powinniśmy jak najszybciej zaopatrzyć się w taką liczbę tankowców, które zapewniłyby Polsce nieprzerwane dostawy ropy naftowej i gazu.

W odróżnieniu od czołgów, myśliwców i fregat statki handlowe zarabiają też na siebie w czasach pokoju, zwracając z czasem zainwestowane w nie pieniądze. Nie byłby to więc nadzwyczajny wydatek, a raczej sensowna inwestycja.

dr Krzysztof Kochanowski, radca prawny

Opinie wybrane

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-05-11 08:45

Fregaty i tankowce (11)

Świetny artykuł, czarter metanowcow pokazuje jaki błąd popełniliśmy ich nie budując, ale to też uzmysławia jak potrzebna jest silna Marynarka Wojenna, która nie zarabia ale chroni zarabiających.

1 rok
- 132 4
Twoja opinia

Zmień treść

Świetny artykuł, czarter metanowcow pokazuje jaki błąd popełniliśmy ich nie budując, ale to też uzmysławia jak potrzebna jest silna Marynarka Wojenna, która nie zarabia ale chroni zarabiających.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-05-17 15:15
  
  Czyżby przygotowanie gruntu pod budowę przez Państwo tankowców?
  
  Jestem na nie. Jeśli będą państwowe to nigdy nie będą rentowne i my wszyscy podatnicy cały czas będziemy dopłacać do ich użytkowania.
  
  1 rok
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Jestem na nie. Jeśli będą państwowe to nigdy nie będą rentowne i my wszyscy podatnicy cały czas będziemy dopłacać do ich użytkowania.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-05-11 10:35
  
  I tak i nie (9)
  
  Tankowce - tak, co do MW to juz sprawa mniej oczywista. Jak wynika z doświadczeń ostatnich 3 miesięcy, stosunkowo silna marynarka wojenna Rosji jest bezradna w starciu z nadbrzeżnymi bateriami rakietowymi i lotnictwem. Na małych akwenach tylko liczne, małe ale szybkie jednostki mają szanse przetrwać. Było to już widoczne podczas II WŚ. Nasze niszczyciele i okręty podwodne nie wykazały się zbytnio na Bałtyku.
  
  1 rok
  - 10 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Tankowce - tak, co do MW to juz sprawa mniej oczywista. Jak wynika z doświadczeń ostatnich 3 miesięcy, stosunkowo silna marynarka wojenna Rosji jest bezradna w starciu z nadbrzeżnymi bateriami rakietowymi i lotnictwem. Na małych akwenach tylko liczne, małe ale szybkie jednostki mają szanse przetrwać. Było to już widoczne podczas II WŚ. Nasze niszczyciele i okręty podwodne nie wykazały się zbytnio na Bałtyku.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-05-11 13:50
    
    Ukraińska MW ma 24 drony Bayraktar TB2. Ile ma PMW?
    
    W Gdyni niestety snują dziecięce wizje potężnej marynarki wojennej. Czas zejść na ziemię i być skutecznym.
    
    1 rok
    
    6 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    W Gdyni niestety snują dziecięce wizje potężnej marynarki wojennej. Czas zejść na ziemię i być skutecznym.
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-05-11 11:23
    
    Trzy drogie niszczyciele w tym dwa bardzo nowoczesne odpłynęły do Anglii przed wybuchem wojny (6)
    
    Niszczyciel Wicher oraz duży, silnie uzbrojony stawiacz min Gryf trzeciego dnia wojny zatonęły. Zaledwie trzy dni Niemcy potrzebowali aby zatopić najważniejsze polskie okręty nawodne. To wszystko bez kierowanych bomb, rakiet, satelitów
    
    1 rok
    
    7 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Niszczyciel Wicher oraz duży, silnie uzbrojony stawiacz min Gryf trzeciego dnia wojny zatonęły. Zaledwie trzy dni Niemcy potrzebowali aby zatopić najważniejsze polskie okręty nawodne. To wszystko bez kierowanych bomb, rakiet, satelitów
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2022-05-11 12:16
      
      i Herkules pupa (5)
      
      kiedy ludzi kupa...
      
      W tamtym czasie zastosowanie lotnictwa (szczególnie nurkującego) było nowością i brakowało świadomości oraz metod obrony jednostek. Obie jednostki zostały zamknięte na małym akwenie i zatopione praktycznie w porcie.
      Więc takie wnioski to raczej są mało adekwatne.
      
      1 rok
      
      2 2
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      kiedy ludzi kupa... W tamtym czasie zastosowanie lotnictwa (szczególnie nurkującego) było nowością i brakowało świadomości oraz metod obrony jednostek. Obie jednostki zostały zamknięte na małym akwenie i zatopione praktycznie w porcie. Więc takie wnioski to raczej są mało adekwatne.
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-11 13:39
        
        Że co mało adekwatne? (4)
        
        Rozumiem, że Bałtyk znacząco urósł od 1939? Trzy nowe polskie fregaty w razie wojny szybko podzielą los przedwojennych jednostek. Czyli na dnie lub "obrona Polski" w portach angielskich. Nie daj Bóg jeśli ich zatopienie będzie równie widowiskowe jak zatopienie "Moskwy".
        .
        
        1 rok
        
        3 0
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Rozumiem, że Bałtyk znacząco urósł od 1939? Trzy nowe polskie fregaty w razie wojny szybko podzielą los przedwojennych jednostek. Czyli na dnie lub "obrona Polski" w portach angielskich. Nie daj Bóg jeśli ich zatopienie będzie równie widowiskowe jak zatopienie "Moskwy". .
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-11 14:55
        
        żaden z rodzajów broni nie jest samodzielny i samowystarczalny (3)
        
        Straty Rosjan spowodowane są głównie brakiem kompetencji i najzwyklejszą głupotą.
        
        Okręty wojenne mają nadal wiele zadań do wykonania, niekoniecznie związanymi ze wzajemnym nap***niem się salwami burtowymi.
        
        Okręty pozostawione we wrześniu na Zatoce były skazane głównie z powodu obecności silnej formacji okrętów niemieckich,
        
        Straty Rosjan spowodowane są głównie brakiem kompetencji i najzwyklejszą głupotą.
        
        Okręty wojenne mają nadal wiele zadań do wykonania, niekoniecznie związanymi ze wzajemnym nap***niem się salwami burtowymi.
        
        Okręty pozostawione we wrześniu na Zatoce były skazane głównie z powodu obecności silnej formacji okrętów niemieckich, w tym dwóch starych, bo starych ale zawsze pancerników. Nie miały do tego jakiegokolwiek wsparcia oprócz helskiej baterii.
        To sobie Niemcy urządzili ćwiczenia dla samolotów...
        
        1 rok
        
        1 1
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Straty Rosjan spowodowane są głównie brakiem kompetencji i najzwyklejszą głupotą. Okręty wojenne mają nadal wiele zadań do wykonania, niekoniecznie związanymi ze wzajemnym nap***niem się salwami burtowymi. Okręty pozostawione we wrześniu na Zatoce były skazane głównie z powodu obecności silnej formacji okrętów niemieckich, w tym dwóch starych, bo starych ale zawsze pancerników. Nie miały do tego jakiegokolwiek wsparcia oprócz helskiej baterii. To sobie Niemcy urządzili ćwiczenia dla samolotów...
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-11 15:19
        
        No a my będziemy teraz potęgą. Mamy "silne" lotnictwo. (2)
        
        Szczególnie na Bałtyku. Akurat na tym akwenie projekcję siły i systemy antydostępowe mogą wypełniać znacznie tańsze systemy. Jeśli wybuchnie wojna z Rosją lub Niemcami to na bank nic nie będzie wpływać do naszych portów.
        
        1 rok
        
        0 0
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Szczególnie na Bałtyku. Akurat na tym akwenie projekcję siły i systemy antydostępowe mogą wypełniać znacznie tańsze systemy. Jeśli wybuchnie wojna z Rosją lub Niemcami to na bank nic nie będzie wpływać do naszych portów.
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-11 15:23
        
        Dodam jeszcze, no może jak będziemy wojować z Rosją to zostanie nam Szczecin i Świnoujście. (1)
        
        1 rok
        
        1 0
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-11 16:31
        
        raczej nie
        
        zostanie...
        
        1 rok
        
        1 0
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        zostanie...
        Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-05-11 10:50
    
    MW to nie muszą być lotniskowce ale właśnie małe szybkie jednostki rakietowe. Sama obrona przybrzeżna to za mało.
    
    1 rok
    
    8 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    MW to nie muszą być lotniskowce ale właśnie małe szybkie jednostki rakietowe. Sama obrona przybrzeżna to za mało.
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-05-11 14:36

Bardzo merytoryczny artykuł, warto pamiętać, że po 89r kolejne rządy odwracały się plecami do gospodarki morskiej (9)

1 rok
- 49 3
Twoja opinia

Zmień treść

Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-05-11 15:31
  
  (8)
  
  Można pokusić się o stwierdzenie że miały za to płacone żeby tak było. W końcu stanowiliśmy jakąś konkurencję. Wtedy.
  
  1 rok
  - 4 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Można pokusić się o stwierdzenie że miały za to płacone żeby tak było. W końcu stanowiliśmy jakąś konkurencję. Wtedy.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-05-17 15:53
    
    Jak Państwo wszystko dotowało to gospodarka morska funkcjonowała.
    
    Jak przedsiębiorstwa musiały działaniem zarobić na swe utrzymanie to się okazało, że jednak to wszystko nie jest nic warte. Same straty, zero rentowności.
    
    1 rok
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Jak przedsiębiorstwa musiały działaniem zarobić na swe utrzymanie to się okazało, że jednak to wszystko nie jest nic warte. Same straty, zero rentowności.
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-05-11 16:53
    
    "jakąś konkurencję" (5)
    
    Największa stocznia Europy, jaką była Gdynia.
    
    1 rok
    
    1 4
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Największa stocznia Europy, jaką była Gdynia.
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2022-05-11 17:07
      
      Eriksberg, Götaverken, Lindholmen, Uddevallavarvet i Kockums. (4)
      
      Słyszał o nich?
      
      Też wina Tuska?
      
      1 rok
      
      5 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Słyszał o nich? Też wina Tuska?
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-12 09:46
        
        Kockmus działa nadal.
        
        Rząd szwedzki wygonił niemieckiego właściciela i znacjonalizował zakład. Tak takie rzeczy dzieją się w Szwecji. Duńskie stocznie nadal funkcjonują zlecając prace w rumuńskich zakładach.
        
        1 rok
        
        2 0
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        Rząd szwedzki wygonił niemieckiego właściciela i znacjonalizował zakład. Tak takie rzeczy dzieją się w Szwecji. Duńskie stocznie nadal funkcjonują zlecając prace w rumuńskich zakładach.
        Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-11 20:13
        
        slyszal (2)
        
        I co z tego?
        Sie przeniosly, biznesy nadal funkcjonuja w innych miejscach. Poza tym Skandynawia wytworzyla model gospodarczy oparty na skladaniu pudel w... Polsce.
        
        1 rok
        
        0 2
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        I co z tego? Sie przeniosly, biznesy nadal funkcjonuja w innych miejscach. Poza tym Skandynawia wytworzyla model gospodarczy oparty na skladaniu pudel w... Polsce.
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-11 22:20
        
        Clownie... gdzie składają te statki pudłowe w Polsce (1)
        
        I dlaczego Polskie biznesy się nie przeniosły... to taki naród wybrany
        
        1 rok
        
        3 0
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        I dlaczego Polskie biznesy się nie przeniosły... to taki naród wybrany
        Regulamin dodawania opinii
        
        Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-05-12 12:18
        
        bo łatwiej zaorać i zarobić na terenach
        
        niż prowadzić działalność gospodarczą...
        
        W Skandynawii zlikwidowano wiele dawnych przedsięwzięć z miejsc, które przestały być wystarczające (rzeki). Tereny oddano pod zabudowę
        
        Ale najpierw zbudowano nowe nabrzeża w nowych miejscach. Tam jest to proces permanentny, od początku wieku, jak tylko pojawiło się pojęcie
        
        niż prowadzić działalność gospodarczą...
        
        W Skandynawii zlikwidowano wiele dawnych przedsięwzięć z miejsc, które przestały być wystarczające (rzeki). Tereny oddano pod zabudowę
        
        Ale najpierw zbudowano nowe nabrzeża w nowych miejscach. Tam jest to proces permanentny, od początku wieku, jak tylko pojawiło się pojęcie "larsen".
        
        W kraju typowe rządy biedaków, zrządzeniem losu obdarzonych władzą i możliwościami. Od tego można dostać zawrotu głowy. Nie naród wybrany a brak właściwych "wybrańców" poziomu śp. właściciela GSR.
        
        Po co się użerać z produkcją na której trzeba się znać, jak można sprzedać i zarobić tu i teraz?
        Cała historia Grupy Stoczniowej pod sztandarami prezesa z Radomia to pokazuje...
        Gdzie składa się pudła? A zrób sobie wycieczkę chociażby nad Martwa Wisłę na Stogach...
        
        1 rok
        
        1 1
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        niż prowadzić działalność gospodarczą... W Skandynawii zlikwidowano wiele dawnych przedsięwzięć z miejsc, które przestały być wystarczające (rzeki). Tereny oddano pod zabudowę Ale najpierw zbudowano nowe nabrzeża w nowych miejscach. Tam jest to proces permanentny, od początku wieku, jak tylko pojawiło się pojęcie "larsen". W kraju typowe rządy biedaków, zrządzeniem losu obdarzonych władzą i możliwościami. Od tego można dostać zawrotu głowy. Nie naród wybrany a brak właściwych "wybrańców" poziomu śp. właściciela GSR. Po co się użerać z produkcją na której trzeba się znać, jak można sprzedać i zarobić tu i teraz? Cała historia Grupy Stoczniowej pod sztandarami prezesa z Radomia to pokazuje... Gdzie składa się pudła? A zrób sobie wycieczkę chociażby nad Martwa Wisłę na Stogach...
        Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-05-11 16:45
    
    Dziś też świat się potęgi Polskiej boji, stąd te ataki UE na czerwonych prawaków
    
    1 rok
    
    2 6
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-05-11 08:50

Bardzo dobry artykuł (1)

Kolejne rządy z każdej strony sceny politycznej dobijały Polska flotę i odwracały się skutecznie od morza nie traktując go poważnie . Dzisiaj mamy tego efekty. Artykuł świetny merytorycznie.

Matros
1 rok
- 129 2
Twoja opinia

Zmień treść

Kolejne rządy z każdej strony sceny politycznej dobijały Polska flotę i odwracały się skutecznie od morza nie traktując go poważnie . Dzisiaj mamy tego efekty. Artykuł świetny merytorycznie.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-05-12 02:12
  
  Jeżeli ten artykuł stwierdza że Polska będzie centralnym miejscem konfliktu na dużą skalę to nie jest to odkrywcze spostrzeżenie.Bardziej odkrywczym i zgodnym z faktami byłoby spostrzeżenie kto jest rzeczywistym sprawcą napięć w Europie Wschodniej jako kolejnym miejscu na świecie gdzie te napięcia i wojny już były.Będą następne jeśli media
  
  Jeżeli ten artykuł stwierdza że Polska będzie centralnym miejscem konfliktu na dużą skalę to nie jest to odkrywcze spostrzeżenie.Bardziej odkrywczym i zgodnym z faktami byłoby spostrzeżenie kto jest rzeczywistym sprawcą napięć w Europie Wschodniej jako kolejnym miejscu na świecie gdzie te napięcia i wojny już były.Będą następne jeśli media amerykańskie, agenci CIA będą kształtować umysły do nienawiści i podziałów narodowych.Tylko jedno państwo na świecie posiada komfort dysponowania innymi krajami według własnego uznania i dla własnych celów militarnych !.Kraje NATO przeciwstawione Rosji na życzenie elit mogą uważać się za ewentualnego zwycięzcę z wyjątkiem Polski jako kraju wymazanego z mapy świata.
  
  (.)
  1 rok
  - 1 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Jeżeli ten artykuł stwierdza że Polska będzie centralnym miejscem konfliktu na dużą skalę to nie jest to odkrywcze spostrzeżenie.Bardziej odkrywczym i zgodnym z faktami byłoby spostrzeżenie kto jest rzeczywistym sprawcą napięć w Europie Wschodniej jako kolejnym miejscu na świecie gdzie te napięcia i wojny już były.Będą następne jeśli media amerykańskie, agenci CIA będą kształtować umysły do nienawiści i podziałów narodowych.Tylko jedno państwo na świecie posiada komfort dysponowania innymi krajami według własnego uznania i dla własnych celów militarnych !.Kraje NATO przeciwstawione Rosji na życzenie elit mogą uważać się za ewentualnego zwycięzcę z wyjątkiem Polski jako kraju wymazanego z mapy świata.
  Regulamin dodawania opinii