Trójmiejska telewizja lat 90. była wyjątkowa: krzykliwa, zabawna, kolorowa, czasem kiczowata. Miała jednak swój urok. Nie dziwi więc, że ci wychowani na "Lalamido" czy Sky Orunia wciąż chętnie wracają do tych czasów. To właśnie trójmiejskim programom telewizyjnym z lat 90. poświęcono nową wystawę "TIWI 2.0"Fundacji Chmura, a my z tej okazji porozmawialiśmy z jej kuratorkami, Aleksandrą Grzonkowską i Anną Ratajczak-Krajką. Wystawa ruszy 7 listopada i będzie dostępna online.
Alicja Olkowska: Skąd fascynacja polską telewizją lat 90.? Pamiętacie ją czy jednak nie, ale ten czas w TV był tak wyjątkowy, że postanowiłyście oddać mu hołd?
Fundacja Kultury Wizualnej Chmura: Rocznikowo jak najbardziej się załapałyśmy. Mamy wrażenie, że programy takie jak "Lalamido" czy "Brzóska Show" ukształtowały nasze widzenie świata i podejście do kultury i języka. Oglądanie kolejnych odcinków było swoistą ucztą wizualną i światopoglądową młodych umysłów, szczególnie po mało kolorowych doświadczeniach poprzedniej epoki.
Zainteresowanie tematem artystycznych programów telewizyjnych wynikło z naszych działań w ramach prowadzonej przez nas Fundacji Kultury Wizualnej Chmura, ale też z osobistych kontaktów z twórcami. Fundacja zajmuje się badaniem trójmiejskiej sceny artystycznej od lat 90., organizowaniem spotkań i wystaw wokół zagadnień związanych z tym okresem, a także tworzeniem cyfrowego archiwum życia artystycznego prezentowanego na naszej stronie fundacjachmura.pl. Właśnie zakończyła się trzecia edycja festiwalu "Nakład własny", która skupiła się na początkach Internetu, wcześniej mówiłyśmy o artzinach, drukach drugiego i trzeciego obiegu oraz o magazynach artystycznych. Teraz przyszedł czas na telewizję.
To fascynujące, że w programach emitowanych na łamach publicznej telewizji pojawili się undergroundowi i awangardowi artyści, o których opowiadałyśmy wcześniej w zupełnie innym kontekście.
Dlaczego Gdańsk był wtedy takim ważnym miejscem w historii telewizji? Mam wrażenie, że ludzie nie do końca są świadomi, jak wiele wtedy znanych programów i seriali było tu kręconych.
Złożyło się na to wiele czynników, a może raczej szczęśliwych trafów. Gdy w 1989 r. rozpoczęła się transformacja ustrojowa, nie ominęła oczywiście głównej tuby propagandowej PRL, czyli telewizji. Władzę w telewizji przejęli solidarnościowi opozycjoniści, tacy jak gdańszczanin Wiesław Walendziak - nowy prezes zarządu TVP czy Marian Terlecki, który został redaktorem naczelnym TVP 3 w Gdańsku.
Zmienił się także sposób myślenia o mediach i ich roli. Zaczęły powstawać pierwsze prywatne firmy producenckie i autorskie studia nagrań, jak założona przez Terleckiego - Fundacja Filmów i Programów Katolickich Video Studio Gdańsk. Jednak kluczową dla programów artystycznych była Agencja Filmowa Profilm, powołana do życia już w 1988 r. przez Arkadiusza Rybickiego i Macieja Grzywaczewskiego. Oni właśnie stali się łącznikiem pomiędzy telewizją a trójmiejskimi artystami.
Brzóska Show - Powrót Batmana. Gościnny występ Tymona Tymańskiego:
Kolejnym ewenementem trójmiejskim było powstanie doskonale wyposażonego studia Prywatnej Telewizji ELGAZ Janusza Leksztonia, znajdującego się w Chyloni. Mimo kłopotów fundatora z prawem studio przez lata służyło artystom do realizowania swoich szalonych wizji.
Niezwykle ważną postacią dla tego środowiska był Yach Paszkiewicz, który zaprosił do współpracy artystów kontrkulturowych i undergroundowych, takich jak Paweł "Konjo" Konnak, Krzysztof Skiba, Paweł "Paulus" Mazur czy Dariusz "Brzóska" Brzóskiewicz. Inspirowała go stylistyka MTV i eksperymenty z montażem filmowym. Paszkiewicz zrealizował setki teledysków, dlatego zwany jest "ojcem polskiego wideoklipu", ale był przede wszystkim pomysłodawcą i twórcą programów takich jak "Telewizja Neptuna", "Lalamido" czy "Bolero". Wprowadził stylistykę animowanych teł tworzonych przy użyciu prostego oprogramowania komputera Amiga 500, które znane są także z pierwszych finałów WOŚP. Przede wszystkim jednak pozwolił trójmiejskim artystom stworzyć niepowtarzalną surrealistyczną formę wyrazu, operującą pastiszem, ironią i grającą z językowymi konwencjami. Dzięki wspólnemu działaniu, wielkiemu entuzjazmowi i zamiłowaniu do eksperymentowania powstało wyjątkowe środowisko, które tworzyło zupełnie nową jakość telewizyjnego przekazu.
Sky Orunia: wywiad z miss mokrego podkoszulka, 1995 rok:
W opisie wystawy wspominacie Sky Orunię, zjawisko, które chyba mogło wydarzyć się jedynie w latach 90. Wiele osób ma sentyment do tej stacji, dzieciaki wychowywały się na emitowanych tam bajkach. Dotarłyście do jakichś ciekawostek na jej temat?
Gdańska Orunia Sky uruchomiona w 1989 r. z inicjatywy właściciela warsztatu napraw telewizorów Zbigniewa Klewiado była pierwszą niezależną prywatną telewizją w Polsce. Na naszej wystawie skupiamy się na programach artystycznych, ale nie można było pominąć faktu istnienia tego fenomenu.
Swoje programy Klewadio nagrywał dzięki pomocy znajomych w oruńskim Domu Kultury i emitował wpierw na dzielnicę, potem już na całe miasto, był odbierany nawet w Pruszczu. To była bardzo oddolna i amatorska inicjatywa, reagująca na potrzeby widzów - na pasku leciały ogłoszenia drobne, w "ramówce" pojawił się koncert życzeń i wróżby wróżki Benity, a wieczorami leciały filmy puszczane po prostu z VHS, również te dla bardzo dorosłych widzów. Teraz podobne rzeczy dzieją się w Internecie, ale wtedy to było zupełne szaleństwo.
W projekcie skupiacie się wyłącznie na programach artystycznych. Czy to produkcje, które zaciekawią współczesnego widza? Odnajdzie tam np. znane wciąż twarze?
W wypadku naszej wystawy programy artystyczne to bardzo pojemne pojęcie: od popkulturowych, satyrycznych programów muzycznych i surrealistycznych kabaretów, po poważne realizacje reportaży o trójmiejskich artystach i awangardowe programy, takie jak "Art Noc". Chcemy pokazać bogactwo działań artystycznych, ale także ścisłe powiązania pomiędzy twórcami. Programy takie jak "Lalamido, czyli porykiwania szarpidrutów", "Dzyndzylyndzy bruLion TV" czy "Brzóska Show" przyrównywane są do Monthy Pythona. Poprzez swoją nieskrępowaną i swobodną formę oraz surrealistyczne poczucie humoru mogą zachwycić młodych odbiorców Internetu.
Okazuje się, że trzydzieści lat temu na łamach publicznej telewizji pojawiały się treści, które teraz prawdopodobnie zostałyby poddane cenzurze obyczajowej. Zachwyt mogą też budzić pierwsze polskie teledyski autorstwa Yacha Paszkiewicza, które na stale już wpisały się do kanonu polskiej kultury. A jeśli chodzi o rozpoznawalne twarze, to część z artystów wciąż aktywnie działa i tworzy, jak Paweł "Konjo" Konnak, Paweł "Paulus" Mazur, Tymon Tymański czy Krzysztof Skiba, a część z nich czeka na odkrycie młodych odbiorców.
Big Day " W świetle i we mgle", 1993 rok:
Realizacja Yach Paczkiewicz. W tle widać jego słynne wizualizacje.
Produkcje stricte artystyczne siłą rzeczy są mniej popularne, jednak dzięki realizowanym przez artystów programom możemy prześledzić ważne momenty dla trójmiejskiej kultury, takie jak początki Otwartego Atelier, na miejscu którego powstało Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia i przywołać twórczość artystów takich jak Marek "Rogulus" Rogulski, Piotr Wyrzykowski czy Anna Maria i Jacek Mydlarscy.
Czy treści, które prezentowane były w programach przez was odszukanych, są wciąż aktualne? Mogą być wartościowym komentarzem do współczesności?
Programy emitowane w latach 90. są znakiem swoich czasów, prezentując szaleństwo czasu transformacji, otwartość na eksperyment, poszukiwanie formy wyrazu i artystycznej wolności. Tworzyli je artyści, którzy wcześniej działali w kontrze do systemu - TOTART-owcy, członkowie Ruchu Społeczeństwa Alternatywnego, anarchiści. To był czas pionierskich dokonań i pisania nowych zasad rządzących mediami. Warto wracać do tych programów nie tylko po historyczne odniesienie, ale także jako do przykładu swobody twórczej wypowiedzi, o którą trudno teraz w mediach publicznych.
Gdybyście miały wymienić jeden ukochany program TV z lat 90., to co by to było?
Trudno skupić się na jednej produkcji, bo każda miała swój niepowtarzalny urok. Wciąż zachwyca nas konferansjerska szarża "Konja" w "Lalamido", ale także w awangardowej "Art Nocy". Niektóre ze skeczy pamięta się całe życie, jak np. absurdalne dialogi w konwencji "zlewu" pomiędzy Tymonem Tymańskim i Pawłem "Paulusem" Mazurem w "Dzyndzylyndzy". Wciąż emocjonują lapidarne haiku Dariusza "Brzóski" Brzóskiewicza.
Naszym odkryciem jest niezwykłe "Bolero" Yacha Paszkiewicza inspirowane oscarowym "Tango" Zbigniewa Rybczyńskiego. Rewelacyjne są także jego realizacje z lat 80. w ramach grupy Yach Film. No i zupełnie wyjątkowe działania plastyczne Joanny Kabali i Andrzeja Awsieja tworzone na komputerze Amiga 500 jako Chałupnicza Rzeczywistość Wirtualna. Niezwykle cenne wydają nam się także produkcje Anny Marii i Jacka Mydlarskich o polskich twórcach. Jesteśmy przekonane, że ten powrót do lat 90. może zadziwić niejednego młodego widza, a dla osób, które wychowały się na tych programach, z pewnością będzie sentymentalną wyprawą do szalonych czasów młodości.
"Lalamido" - Remiza. Występują: Wiganna Papina, Krzysztof Skiba i Paweł Konjo Konnak.
Dopiero w latach 90 lecialy u nas w telewizji seriale takie jak Druzyna A czy MacGyver, czyli ponad dekade po oryginalnej premierze.
Serial z 1983 ktory w Polsce byl nowoscia w 1995...
3 lata
170
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 23:09
Wejście Smoka też w kinach ponad 10 lat po premierze,takie czasy .
3 lata
70
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 21:24
"Pętla Czasu" i Madzia Kunicka-Paszkiewicz (1)
... łezka się w oku kręci ... nie ma juz Yacha, nie ma już Madzi ... ale pozostał ich dorobek ...BTW: Jak mogliście w takim artykule pominąć ten program, Madzię itd. Proszę o jakieś P.S. ...
Pamięć nieulotna :)
3 lata
202
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-07 15:08
Madzia bardzo fajna babka.
3 lata
11
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 21:57
A kto pamieta radio Arnet (9)
Dyskoteki na żywo nadawane, i program w piątki: 120 minut złamanych organów. Teraz by cenzura i Rodo nie przepuściło, zapraszanie na antenie na prywatne imprezy do domów.....
Ola z centrum
3 lata
430
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:27
Cudowne radio było ... prawdziwe ... nadawało z akademika na Wyspiańskiego :) ... to było radio studenckie ... młodość ... bywało się czasem :)
Pamięć nieulotna :)
3 lata
240
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:33
"Babcia Władzia" w Radiu ARNET (2)
Kto pamięta, kciuk w górę :)
Pamięć nieulotna :)
3 lata
360
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:45
Babcia Władzia co pomaga i doradzia
Audycja petarda, byłam na 2 domówkach z radia, poznałam super ludzi. To se ne vrati....
Ola z centrum
3 lata
140
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-10 18:20
Pamiętam Babcie Władzie w Arnet. Zawsze w niedziele po 22:00.
Wojciech Namiotko prowadził ten program.
Kris
3 lata
20
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-07 00:13
moje ulubione radio !!!
Była tam audycja chyba Drewutnia drwala Drągala :-)
Lechu
3 lata
190
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-07 12:48
Pamiętam
Pamiętam ich zawołanie: "Nigdzie na świecie, tylko w Arnecie" . Bardzo fajna muzyka i jeśli dobrze kojarzę jednym z prowadzących był Jarek Janiszewski
Lutek
3 lata
120
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-09 13:45
Radio Pasztet , nie Radio Arnet.
Taki dżingiel leciał . Prywatka z radiem Arnet Mariusza Pucyło . Ach te czasy .
Z anteny na dachu w Rumi odbierałem.
3 lata
20
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-01-06 04:05
71,55 mHz
120 minut złamanych organów z Janiszewskim, Drewutnia Drwala Drągala z dj Drwalem, Adam Czajkowski, babcia Władzia... kurde, posłuchałbym teraz. :)
Saib
3 lata
20
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2021-06-11 10:39
Pamiętam, nawet był striptiz przez radio. Też Robert Kantereit pracował w tym radiu
2 lata
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:08
Wróżka Benita uczyła mnie geografii w podstawówce w Sopocie.
Zamiast lekcji opowiadała o joginach i lewitacji:).
3 lata
140
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:10
90latach bylo ok, duzo nowosci , ale załatwo w miche mozna bylo na streecie po 11stej wyłapać (1)
Spacery nocne po dzielni to był prawdziwy challenge
3 lata
111
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:19
Dalej są zapraszam na Jesionową
3 lata
31
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:23
SKY Orunia ..niedziela ludzie wracają z tzw kościoła ,rosół na stole
a na szklanym ekranie pani ciągnie panu ..ach ..to se nie wrati
**** ***
3 lata
241
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:35
Tony Walik i Elżuniu Bzikowska
To był sztos! Program Wieprz i Wanilia emitowany co niedziela w TVP Gdańsk o morderczej godzinie 9:00 :)
Pat
3 lata
212
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:39
Ale głupia ankieta, a odp. nie bo nieznam takiej to gdzie.
Nie pamiętam , a gdzie był oddział w Sopocie, hmm.
3 lata
00
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:44
Fajne czasy
Młodość, beztroska, luz. I radość z małych rzeczy :-)
Joanna
3 lata
170
Twoja opinia
Zmień treść
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2020-11-06 22:52
Miss mokrego podkoszulka ...pamiętam, jak Jarek Janiszewski był konferansjerem ;) mówił o swoich znajomościach w kurii, że może załatwić "wywrotkę" z opłatkiem
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy