• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Lokalne świąteczne tradycje. Gòdë, kolędnicy, diabły i anioły

Patryk Gochniewski
24 grudnia 2022 (artykuł sprzed 1 roku) 
Najnowszy artykuł na ten temat Co zrobić z choinką po świętach?
Trójmiasto i Kaszuby są nierozerwalnie połączone. Wiele z tradycji świątecznych, które dziś znamy lub chociaż kojarzymy, pochodzą właśnie z tego bliskiego nam regionu.
Na zdjęciu przebierańcy noworoczni - kozioł z przewodnikiem, koniec lat 60. XX wieku. Trójmiasto i Kaszuby są nierozerwalnie połączone. Wiele z tradycji świątecznych, które dziś znamy lub chociaż kojarzymy, pochodzą właśnie z tego bliskiego nam regionu.
Na zdjęciu przebierańcy noworoczni - kozioł z przewodnikiem, koniec lat 60. XX wieku.

Boże Narodzenie to nie tylko prezenty i wspólne biesiadowanie. To przede wszystkim najróżniejsze tradycje. Jak Polska długa i szeroka, każdy region ma swoją. Podobnie my - Trójmiasto jest silnie związane z Kaszubami. Ten region jest jednym z najciekawszych pod kątem różnego rodzaju tradycji. W tym również świątecznych.



Najbliższe imprezy okolicznościowe w Trójmieście



Jak dobrze znasz regionalne tradycje świąteczne?

W naszych wojażach po regionalnych tradycjach związanych z Bożym Narodzeniem towarzyszyć nam będzie Michał MiegońMuzeum Miasta Gdyni, a także muzyk zespołu Kiev Office. Człowiek-encyklopedia, jeśli chodzi o wiedzę na temat historii Gdyni, Trójmiasta ogólnie, a także Kaszub.

Zacznijmy może od potraw. Jest to ciekawe, ale Kaszubi rzadko kiedy mieli 12 potraw na stole. Starali się jednak, aby zawsze było ich około 10. Na stole pojawiały się kluski z suszem owocowym, kapusta z grzybami i ryby - najczęściej węgorze i śledzie. Był też groch, fasola, zupa owocowa i grzybowa, kluski z makiem. Wynikało to z faktu, że jadło się to, do czego był dostęp. Należy pamiętać, że kaszubska ziemia nie należała do najbardziej urodzajnych.

- Zupa owocowa, tzw. brzadowa, jak ją określano, miała inny charakter w zależności od domostwa i dostępnych owoców i składników. Resztkami ze stołu świątecznego częstowano zwierzęta, aby i dla nich nadchodzący rok był pomyślny oraz by były posłuszne gospodarzom - wyjaśnia Michał Miegoń. - Na Kaszubach głęboko wierzono w to, iż w Boże Narodzenie zwierzęta przemawiają ludzkim głosem, choć usłyszenie głosu zwierząt mogło przynieść pecha. Po posiłku i wypoczynku późną porą wyruszano na pasterkę.
Gwiozdci noworoczni w pochodzie przez wieś, koniec lat 60. XX wieku. Gwiozdci noworoczni w pochodzie przez wieś, koniec lat 60. XX wieku.
Skupmy się jednak na tradycjach i obyczajach. Wiele z nich kojarzymy lub znamy, ale nic dziwnego - Trójmiasto z Kaszubami jest nierozerwalnie połączone. Najważniejszą chyba i wciąż obchodzoną kaszubską tradycją świąteczną jest gwiôzdka.

- Przez cały okres adwentu aż po święta Bożego Narodzenia po wsiach grasowały maszkary, stwory oraz historyczne postacie. To oczywiście kolędnicy z gwiôzdorem na czele - opowiada Michał Miegoń. - Oprócz gwaru, który generowali, ich wizytom towarzyszyła muzyka wygrywana na diabelskich skrzypcach, tradycyjnym regionalnym instrumencie. Ręcznie wykonywane maski z języka kaszubskiego nazywano "larwami".

Koncert wyprzedany, a w klubie pusto?



W grupie nie mogło zabraknąć kominiarza symbolizującego szczęście, śmierci z kosą, milicjanta, anioła, diabła, żołnierza, a także zwierząt, takich jak: wilk, krowa, koza, byk, koń czy bocian.

- Wizytom kolędników towarzyszyły krzyki panien i raban. Kominiarz smarował sadzą twarze domownikom, bocian podszczypywał nogi, zaś anioł i diabeł biegali po izbach - mówi Miegoń. - To swojego rodzaju przedstawienie! Odwiedziny kolędników zwiastowały radość i pomyślność w nowym roku. Do dziś w wielu kaszubskich wsiach działają zawodowi kolędnicy, tradycja ta wciąż jest kultywowana rodzinnie przez kolejne pokolenia.
Diabeł - maszkara godowa, koniec lat 50. XX wieku. Diabeł - maszkara godowa, koniec lat 50. XX wieku.
Michał Miegoń, który historie związane z naszym regionem mógłby opowiadać godzinami, wyjaśnia, że święta Bożego Narodzenia nazywano na Kaszubach Gòdë. Dekorowano wtedy bogato choinki, przyozdabiając je licznymi ozdobami. Co ciekawe, choinki przywędrowały na Kaszuby z Gdańska - lokalni mieszkańcy zostali zainspirowani tą tradycją przez niemieckich kupców.

Gwiżdże natomiast to kolejna tradycja związana z grupami kolędników, z tym że ci akurat chodzili od Wigilii do święta Trzech Króli. Młodzi, przebrani za takie postaci, jak: koza, niedźwiedź, baran, byk, bocian prowadzony przez Cygana, chodziły od domu do domu. Ich kompanami byli dziad, baba, panna młoda, kominiarz, żyd, policjant, diabeł, śmierć i często małpa albo inne egzotyczne postaci. Kolędnikom przewodził gwiżdż, dziś znany jako Gwiazdor.

Jarmark za półmetkiem, wystawcy zadowoleni



- Sama nazwa wywodzi się od... gwiżdżenia nocnego stróża, bowiem od postaci nocnego stróża domostw wywodzi się geneza tej jakże malowniczej tradycji - kontynuuje opowieść mój rozmówca. - Warto wspomnieć o tzw. szczodrôkach, gdy w wigilię Trzech Króli wiejscy pasterze brali ze sobą wory i obchodzili domostwa. Gdy dało się im nieco kiełbasy lub chleba, odchodzili, życząc pomyślności, lecz gdy nic im nie podarowano, często uprawiali albo nieszkodliwe psoty, albo wręcz dokonywali niszczenia ogrodzenia lub sprzętu rolniczego pod osłoną nocy.
Przebierańcy noworoczni, koniec lat 60. XX wieku. Przebierańcy noworoczni, koniec lat 60. XX wieku.
Te psoty, o których wspomina Miegoń, najczęściej miały miejsce w sylwestra. Mówiono wówczas, że to wina starego roku, który w ten sposób żegna się z mieszkańcami domu. Ciekawą historią jest również to, że przed północą mieszkańcy wychodzili na koniec wsi, aby... pohałasować. Używano do tego klekotów, a także strzelano z fuzji czy biczy. Wszystko po to, aby wygonić złe moce. Dziś to wszystko zastępują fajerwerki, ale kaszubskie tradycje wciąż są kultywowane - już bardziej w żartach, jednak cały czas stanowią bardzo ważny element regionalnej kultury.

Miejsca

Opinie wybrane

Wszystkie opinie (34)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Sea You 2024

159 - 209 zł
Kup bilet
festiwal muzyczny

Kwiat Jabłoni "Nasze ulubione kluby" (7 opinii)

(7 opinii)
169 zł
Kup bilet
pop

Daria ze Śląska "Pierwsza trasa c.d."

89 - 129 zł
Kup bilet
pop

Najczęściej czytane

Sprawdź się

Sprawdź się

W którym roku odbyła się pierwsza edycja festiwalu Sea You?