Powstający z grobu szalony lekarz po 200-letnim śnie, rusza na spacer po Gdańsku, podczas którego spotyka pisarzy, wynalazców, a nawet radzieckich żołnierzy i "zomowców". To nie temat postapokaliptycznego science-fiction o zombie, a fabuła krótkometrażowego filmu, jaki kręcony jest na Biskupiej Górce. "Po drugiej stronie bramy" to hołd dla zabytkowej, choć nieco już zapomnianej dzielnicy i jej mieszkańców. Efekt widzowie zobaczą w listopadzie. O filmie rozmawiamy z jego producentką, Elżbietą Jachlewską.
Tomasz Zacharczuk: Biskupia Górka już niejednokrotnie gościła ekipy filmowe, choćby w przypadku takich produkcji jak "Walet pikowy" czy "Wałęsa. Człowiek z nadziei". To miejsce, które wciąż posiada walory filmowe, które docenia oko kamery.Elżbieta Jachlewska, wiceprezeska Stowarzyszenia Waga, producentka i jedna z pomysłodawców filmu "Po drugiej stronie bramy": Biskupia Górka to przestrzeń właściwie niezniszczona działaniami wojennymi, w przeciwieństwie do wielu miejsc nie tyko w Gdańsku, ale i nawet w całej Polsce. Dzielnica trochę magiczna, bo w każdym jej zakątku możemy przenieść się w inną epokę, a czasami nawet w zupełnie inne miejsce. Idąc Kanałem Raduni możemy sobie wyobrażać, że jesteśmy w Amsterdamie. Podczas spaceru ulicą Biskupią w górę czujemy się jak na paryskim Montmartre. Oglądając napisy na poniemieckich sklepach czy zakładach usługowych możemy sobie wyobrażać, że gościmy w Berlinie lat 30. Biskupia Górka może zagrać wszystko.
Tak również stało się i tym razem. W jaki sposób doszło do tego, że projekt filmowy pod nazwą "Po drugiej stronie bramy" doszedł do skutku i doczekał się realizacji? Pomysł powstał trzy, cztery lata temu. Często spotykając się z osobami rozkochanymi w Biskupiej Górce, rozmawialiśmy o potencjale, jaki ukrywa ta gdańska dzielnica i o tym, w jaki sposób pokazać jej walory osobom, które nie miały okazji tu gościć. Wtedy myśleliśmy o wideoklipie, ale na jego realizację nie udało nam się znaleźć odpowiednich funduszy. Taka okazja nadarzyła się niedawno. Biuro Rewitalizacji Gdańska ogłosiło konkurs na dofinansowanie. Postanowiliśmy rozszerzyć nasz projekt z formy teledysku do około 20-minutowego filmu (choć zapewne będzie on dłuższy), a jednocześnie włączyć do realizacji filmu samych mieszkańców.
Przeprowadziliśmy warsztaty filmowe, ale przede wszystkim nasi mieszkańcy mieli możliwość sprawdzenia się i zabawy na planie zdjęciowym. Do każdej sceny systematycznie włączaliśmy coraz większą grupę statystów - chętnie udzielały się zwłaszcza dzieci. Przez cały tydzień ta dzielnica naprawdę intensywnie żyła i wspierała naszą ekipę filmową. W pewnym momencie ludzie sami do nas przychodzili i pytali się o statystowanie.
Poczytaj o znanych filmach i serialach kręconych w Trójmieście
Przewodnikiem po Biskupiej Górce w filmie jest postać nietuzinkowa i nieprzypadkowo wykorzystana w tym projekcie - Nataniel Wolf. Dlaczego właśnie on?XVIII-wieczny lekarz, astronom, choć pochodził z Niemiec, to wielokrotnie później twierdził, że w duszy czuje się Polakiem. Wprowadził jako pierwszy w Polsce szczepienia, a na Biskupiej Górce wybudował obserwatorium astronomiczne pod przepiękną nazwą "Dostrzegalnia gwiazd". Miał rzeczywiście w sobie polot, fantazję, romantyzm, może nawet odrobinę takiego pozytywnego szaleństwa. Po śmierci kazał się pochować w trumnie z płynem własnoręcznie przez siebie opracowanym. Zapewne była to jakaś odmiana formaliny, która miała spowodować, że po stu latach Wolf nadal wyglądałby jak żywy. Niestety ani grobu, ani nagrobka nie ma. Nikt nie wie, w jakim miejscu został pochowany. Wyobraziliśmy sobie, że właśnie Nataniel Wolf będzie narratorem filmu i to z jego perspektywy będziemy poznawać Biskupią Górkę na przestrzeni kilku epok i z ukazaniem najważniejszych historycznych wydarzeń w tej dzielnicy. W filmie Wolf wstaje z grobu i rusza w wędrówkę po doskonale znanych, ale już mocno odmienionych ulicach.
Wizja wychodzącego z grobu bohatera brzmi dość mrocznie, ale to raczej nie ten gatunek filmowy. Oprócz Wolfa w "Po drugiej stronie bramy" pojawiają się też inni charakterystyczni dla Biskupiej Górki mieszkańcy.Postaci jest sześć. Zaczynamy od Adama Wijbiego, czyli inżyniera i konstruktora kolejki linowej na Biskupią Górkę. Następnie nasz bohater spotyka Clarę Baedeker, uznaną lekarkę i zadeklarowaną przeciwniczkę noszenia damskich gorsetów, oraz jej męża, Wilhelma Stryowskiego. Pojawia się pisarka Stanisława Przybyszewska, która niedaleko Biskupiej Górki mieszkała, tworzyła i zmarła. Spotykamy pisarza Brunona Zwarrę oraz Adolfa Skokowskiego, słynnego na Biskupiej Górce fryzjera, który jako jedyny w Polsce wykonywał trwałą parową, a jego zakład doskonale kojarzyli przez długie lata nie tylko mieszkańcy dzielnicy.
W jaki sposób przebiegała praca na planie filmowym?
Scenariusz scenariuszem, a życie pisało swój. Mieliśmy aktorów, którzy wcielali się w główne postaci, stałą grupę statystów, którzy byli specjalnie zakontraktowani, ale gdy szliśmy w plener, rodziły się nowe sceny, nowe pomysły. Dostosowywaliśmy scenariusz do potrzeb chwili i liczby chętnych, którzy spontanicznie włączali się w prace na planie. Bardzo fajnie współpracowało nam się z mieszkańcami, którzy byli niezwykle pomocni. Gdy okazało się, że do sceny brakuje nam metalowej przedwojennej miski, jedna z pań bez problemu nam ją pożycza. Potrzebny jest garnek, garnek się znajduje. Mieszkańcy poczuli się bardzo pomocni i rzeczywiście tak było. Przez to ten film jest trochę jakby ich.
Nawet kilkunastominutowy projekt filmowy wymaga pracy dziesiątek, jeśli nie setek ludzi - twórców, aktorów, kierowników planu. Jak ta współpraca wyglądała w waszym przypadku?Osobą, która zrobiła pierwszy rys filmu był
Yach Paszkiewicz ładnych parę lat temu. Okazało się po upływie czasu, że oprócz podstawowego pomysłu już niewiele z tych planów zostało (śmiech). Tak mocno zmienialiśmy naszą koncepcję. Przy samym filmie za całokształt odpowiadałam wspólnie z naszym operatorem Wojtkiem Ostrowskim i Krzysztofem Balińskim, który wcielił się w postać Wolfa. Może nie tyle się wcielił, ile on po prostu tym Wolfem był i jest. Nie musiał grać. Tak fenomenalnie wczuł się w postać. Nad porządkiem na planie pilnie czuwała nasza kierowniczka, Monika Kwiatkowska.
Co ciekawe, nie mieliśmy reżysera. Właściwie od początku do końca była to praca zbiorowa. Powiedzmy, że ja ją trochę nadzorowałam, aczkolwiek od strony artystycznej w pełni filmem zarządzali już Wojtek i Krzysztof. Dużej pomocy udzielił nam
Paweł Zagańczyk, którego muzyki też chcielibyśmy użyć do naszego filmu.
Film jest podróżą nie tylko po Biskupiej Górce, ale również po epokach i wydarzeniach historycznych. Czy pod względem oddania dawnych realiów były jakieś problemy podczas prac nad produkcją?Właściwie chyba nie, choć nie zabrakło, komediowych czasami, trudności. Mieliśmy taką sytuację z koncertem, który chcieliśmy umiejscowić na dachu jednego z budynków. Okazało się jednak, że nie dało rady przetransportować na dach ani kontrabasu, ani akordeonu (śmiech). Muzycy zagrali więc na dole. Świetnie wypadła grupa rekonstrukcyjna, której członkowie wcielali się w żołnierzy rosyjskich i niemieckich, a także w funkcjonariuszy ZOMO. Jeden z mieszkańców żartował, że poczuł się po przebudzeniu znów jak podczas stanu wojennego.
Jakby pani określiła ten film? Film o Wolfie, o dzielnicy, o mieszkańcach?Główny bohater jest naszym narratorem i przewodnikiem. Kluczową rolę gra jednak sama Biskupia Górka. Pokazywaliśmy fragment filmu turystce z Izraela. Była to scena wkraczania Armii Czerwonej. Ona autentycznie się przeraziła. Co więcej, stwierdziła, że gdybyśmy tę samą scenę pokazali gdziekolwiek na świecie, każdy odebrałby ją w podobny sposób. W tym momencie widać więc nawet taki uniwersalny charakter naszego filmu. Może mieć wymiar edukacyjny. Celem jednak jest pokazać mieszkańcom Gdańska i Polski historię Biskupiej Górki i jak można ją zmieniać, a samą dzielnicę rewitalizować, co ma się przecież nareszcie dokonać.
Do ostatecznej wersji filmu zapewne jeszcze długa droga, ale czy jest już jakaś wizja końcowego efektu, jaki zobaczą widzowie?Film będzie niemy. A to z prozaicznych przyczyn, a mianowicie finansów (śmiech). Napisanie dialogów, zatrudnienie dźwiękowca i zgranie wszystkiego z aktorami i statystami wiązałoby się z ogromnymi kwotami, znacznie przekraczającymi nasz budżet. Myślę jednak, że brak dźwięku podniesie nawet wartość artystyczną filmu. Zostawi też pole do interpretacji widzom. Na ekranie zobaczymy rozmawiające postaci, ale dialogi możemy już dopowiedzieć sami. Wykorzystamy tylko informacyjne plansze pomiędzy kadrami, tak jak w starym kinie, podpowiadające widzom, jaka konkretnie postać widoczna jest w tym momencie. Film będzie również czarno-biały, więc niemal w całości wykorzystujemy konwencję dawnego, bardzo starego i już zapomnianego kina.
Trwają ostatnie dokrętki, sporo czasu zajmie zapewne montaż. Kiedy w takim razie będzie można zobaczyć gotową już wersję "Po drugiej stronie bramy"?Pokaz przedpremierowy dla mieszkańców dzielnicy planujemy na urodziny Brunona Zwarry. W listopadzie chcemy zrobić dużą premierę już dla wszystkich mieszkańców. Planujemy wykorzystać również Pawła Zagańczyka, aby wzorem dawnych kin, do niemego filmu na żywo dogrywał muzykę. Na projekcji nie kończymy, bo ta ma być impulsem do debaty na temat przyszłości Biskupiej Górki. Wracając do filmu, na pewno też opublikujemy go w internecie tak, by trafił do jak największej liczby widzów nie tylko w Gdańsku, nie tylko na Pomorzu czy w Polsce, ale nawet i na świecie. Również w tym prawdziwym Berlinie, Amsterdamie czy Paryżu.
Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii. 
Filmy