• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

"System musi się zmienić". Polscy filmowcy walczą o tantiemy ze streamingu

Tomasz Zacharczuk
21 marca 2023 (artykuł sprzed 1 roku) 
Opinie (90)
Polska jako jeden z nielicznych już krajów w Europie nie ma znowelizowanej ustawy o prawie autorskim. A to podstawa do tego, by serwisy streamingowe wypłacały tantiemy dla filmowców w oparciu o wyniki oglądalności. Polska jako jeden z nielicznych już krajów w Europie nie ma znowelizowanej ustawy o prawie autorskim. A to podstawa do tego, by serwisy streamingowe wypłacały tantiemy dla filmowców w oparciu o wyniki oglądalności.

Współczesny rynek VOD w Polsce generuje przychody na poziomie ponad 2 mld zł rocznie. Ile z tej kwoty w postaci tantiem trafia do polskich twórców? Okrągłe zero. Jesteśmy bowiem wśród nielicznych krajów w Europie, które do tej pory nie uregulowały zasad dotyczących wypłacania pieniędzy filmowcom za wyświetlenia ich dzieł w serwisach streamingowych. O przyspieszenie prac nad nowelizacją ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych apeluje Stowarzyszenie Filmowców Polskich. - Chcemy, żeby zasady były równe i przejrzyste dla wszystkich - tłumaczą Bartosz Paduch i Maciej Wiktor, trójmiejscy reżyserzy i członkowie SFP.



Najciekawsze filmowe wydarzenia w Trójmieście


Jak często korzystasz z platform streamingowych?

Popularność serwisów streamingowych jest właściwie dzisiaj niepodważalna. Nie mówimy bowiem o zarysowującym się trendzie, lecz o faktycznym stanie rzeczy, na którego ukształtowanie w istotnym stopniu wpływ miały pandemia i obowiązujący również w kinach lockdown. Przez ostatnie 2-3 lata liczba produkcji oferowanych przez serwisy VOD, jak i grono ich abonentów wyraźnie wzrosły. Sukcesywnie rośnie także w Polsce liczba samych platform. Miesięczna opłata za dostęp do internetowej bazy filmów zamyka się zazwyczaj w cenie jednego bądź dwóch biletów do tradycyjnego kina. To, co opłaca się widzom, niekoniecznie już opłaca się filmowcom. Polskim filmowcom.


W ustawie nie ma platform streamingowych. Są za to... wypożyczalnie VHS



Wszystkiemu winne są przestarzałe i niedostosowane do aktualnych realiów zapisy w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Artykuł 70 tejże ustawy określa zasady wypłaty uzupełniających wynagrodzeń filmowcom (nie tylko twórcom filmowym, ale i aktorom) przez podmiot, który korzysta z ich dzieł. Mowa tutaj o kinach, stacjach telewizyjnych, operatorach kablowych czy dystrybutorach DVD. Nie ma natomiast słowa o serwisach streamingowych. Trudno zresztą, aby było inaczej, skoro w momencie przyjmowania przepisów rynek VOD w Polsce praktycznie jeszcze nie istniał.

To jedna z nielicznych wypożyczalni filmów w Polsce To jedna z nielicznych wypożyczalni filmów w Polsce
- Prawo autorskie jest na tyle specyficzną dziedziną prawa, że niemal stale wymaga aktualizacji. Wszystko przez to, że tworzą się nowe pola eksploatacji utworów audiowizualnych, czyli miejsca dystrybuowania filmów. I to prawo zwyczajnie za tym nie nadąża. W Polsce mamy bardzo duży i dobrze rozwinięty już rynek VOD, którego przepisy po prostu nie widzą. Jeżeli mówimy o rozwiązaniach formalnych w kontekście tantiem, to jesteśmy - nikomu nie ujmując - w sytuacji gorszej niż w Mołdawii - zauważa Bartosz Paduch, pochodzący z Gdańska reżyser znany choćby z takich dokumentów, jak "Skandal. Ewenement Molesty" czy "Totart, czyli odzyskiwanie rozumu".
O tym, jak archaiczne są przepisy, o których aktualizację zabiega od lat Stowarzyszenie Filmowców Polskich, niech świadczy fakt, że w ustawie jest jeszcze określony obowiązek wypłaty tantiem przez... wypożyczalnie kaset VHS. Pomimo że w ostatnich dekadach zmienił się model oglądania filmów, ich twórcy nadal są honorowani jedynie za dystrybucję dzieł w kinach czy w telewizji. Tymczasem, jak wyliczają zrzeszenia artystów, stawką dla samego tylko przemysłu filmowego z tytułu internetowych tantiem jest nawet 35 mln zł.

Bartosz Paduch jest pochodzącym z Gdańska reżyserem i przewodniczącym Koła Reżyserów Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Znany jest przede wszystkim z nakręcenia dokumentów o trójmiejskim Totarcie i hip-hopowcach z Molesty Ewenement. Bartosz Paduch jest pochodzącym z Gdańska reżyserem i przewodniczącym Koła Reżyserów Stowarzyszenia Filmowców Polskich. Znany jest przede wszystkim z nakręcenia dokumentów o trójmiejskim Totarcie i hip-hopowcach z Molesty Ewenement.

Polska znowelizować przepisy musi, ale wciąż czeka



Determinacja środowisk artystycznych w dążeniu do aktualizacji przepisów więc nie dziwi. Nie chodzi jednak tylko o prywatny interes filmowców czy ich "widzimisię". Do odświeżenia ustawy o prawie autorskim obliguje Polskę unijna dyrektywa z 2019 r. dotycząca prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym. Po blisko czterech latach nic się jednak w tym względzie nie zmieniło. Wspomniana dyrektywa bowiem zobowiązuje kraje unijne do przyjęcia odpowiednich przepisów, ale ich kształt i treść pozostawia do wypracowania poszczególnym rządom. Zdecydowana większość członków UE takie zapisy prawa już wprowadziła w życie.

- Powoduje to nieco absurdalną sytuację, w której polscy filmowcy dostają tantiemy np. z Hiszpanii czy Francji, gdzie obowiązek wypłaty wynagrodzeń twórcom jest już dawno uregulowany. U nas natomiast pozostają z niczym. Oczywiście każdy filmowiec, dzięki pośrednictwu producenta, może próbować wypracować procent z dochodów swojego filmu w takim serwisie, ale chodzi o to, że wciąż brakuje w Polsce odgórnych zasad dotyczących wypłacania tantiem z internetu. Sytuacja, w której każdy jest skazany na indywidualne negocjacje z konkretną platformą, nie jest często w praktyce możliwa albo efektywna. Nie jest też powszechnie stosowana za granicą - tłumaczy Maciej Wiktor, trójmiejski reżyser i członek zarządu Koła Reżyserów SFP.

Oprócz Polski równie opieszale do aktualizacji przepisów prawa autorskiego w kontekście wykorzystywania utworów audiowizualnych w serwisach streamingowych podchodzą też Bułgaria, Portugalia i Łotwa. W tym ostatnim kraju nie ma nawet roboczej wersji dyrektywy. U nas nad takimi założeniami od prawie dwóch lat pracuje Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Projekt nowej ustawy tkwi jednak w resortowej zamrażarce. To o tyle dziwaczna sytuacja, że właściwie wszystko było już dopięte na ostatni guzik i skonsultowane ze środowiskami filmowymi.

- Jesteśmy bardzo zadowoleni z tych przepisów, zwłaszcza z nowelizacji kluczowego dla naszej sprawy artykułu 70. Można nawet powiedzieć, że to nasza ustawa, bo od lat braliśmy udział w konsultacjach nad jej kształtem i faktycznie mieliśmy wpływ na poszczególne zapisy - podkreśla Bartosz Paduch, który jest jednocześnie przewodniczącym Koła Reżyserów Stowarzyszenia Filmowców Polskich.
Wydawało się więc, że wszystko (powolnie, ale jednak) zmierza w dobrym kierunku. Do momentu, gdy do akcji wkroczył największy potentat na rynku serwisów VOD.

Maciej Wiktor to reżyser i scenarzysta, pisarz. Członek zarządu Koła Reżyserów SFP. Maciej Wiktor to reżyser i scenarzysta, pisarz. Członek zarządu Koła Reżyserów SFP.

Netflix chce zmian, ale po swojemu



Netflix, bo o nim mowa, korzystając z braku odpowiednich rozwiązań, w listopadzie ubiegłego roku wyszedł z pomysłem pilotażowego programu wynagradzania twórców filmowych. W oparciu o własne zasady i reguły obowiązujące na amerykańskim rynku. Platforma wyszła więc niejako przed szereg i jako pierwsza w Polsce zaproponowała rozwiązanie palącego problemu. Szkopuł w tym, że przedstawione przez streamingowego giganta założenia spotkały się z umiarkowanym optymizmem środowiska filmowego. W słowach nie przebierał prezes Stowarzyszenia Filmowców Polskich.

- Próba sabotażu przez streamingowego giganta bardzo dobrych rozwiązań systemowych jest w tym przypadku aż nadto widoczna. "Pilotażowy" program nagradzania najlepszych twórców czy zapewnienia o daleko idących finansowych inwestycjach w branżę mogą brzmieć atrakcyjnie. Jednak tego typu porozumienia zawarte przez Netflix w innych europejskich krajach sprawiają, że pozostajemy wobec tych rewelacji sceptyczni. Doświadczenia naszych europejskich sąsiadów powinny być dla nas przestrogą przed przepisami pozostawiającymi międzynarodowym korporacjom nadmierną uznaniowość w ich interpretacji - pisał w specjalnym oświadczeniu Jacek Bromski.
Stowarzyszenie Filmowców Polskich powołuje się na przykład Niemiec, gdzie na drodze porozumienia tamtejszych twórców z Netflixem wypracowano zasady przyznawania tantiem za wyświetlenia filmów i seriali. Warunkiem do przyznania wynagrodzeń jest liczba co najmniej 10 mln widzów na świecie, którzy obejrzą daną produkcję nie mniej niż w 90 proc.

- To bardzo rygorystyczne progi. Na dodatek Netflix uznaje tantiemy tylko w przypadku produkcji własnych. Dodatkowe wynagrodzenia nie należą się więc twórcom filmów, które trafiają do biblioteki serwisu jedynie na podstawie licencji. A to przecież spora część oferty tej platformy - zauważa Maciej Wiktor.

W ubiegłym roku do bazy Netflixa dołączył dokument "Skandal. Ewenement Molesty". Bartosz Paduch nie może jednak liczyć na żadne tantiemy. Takowych nie uwzględniałby również zaproponowany przez platformę pilotażowy program.

- Netflix po prostu kupił prawa do mojego filmu i na tym koniec. Ja w związku z tym nie otrzymałem żadnego wynagrodzenia, a oczywiście fajnie byłoby takie dostać, tym bardziej że z tego, co się orientuję, "Skandal" obejrzało w serwisie sporo osób. Trudno jednak dziwić się prywatnej firmie, która chce wprowadzić zasady korzystne przede wszystkim dla niej - podkreśla gdański reżyser. - To krok w dobrym kierunku, ale jako dodatkowe rozwiązanie do tego, które jet zaprojektowane w nowelizacji. Dopóki nie będzie ustawowych zapisów, jesteśmy jako filmowcy tak naprawdę pozbawieni ochrony i argumentów w negocjacjach z wszelkimi platformami. Czy jest to Netflix, HBO czy Canal+ Online.
Zaproponowany przez Netflixa pilotaż na razie zdaje się, że pozostał jedynie luźną propozycją, bowiem nie ma dotąd informacji, aby ktokolwiek w naszym kraju skorzystał z tantiem przyznawanych przez największy na świecie serwis VOD.

Serial "Wielka woda" to produkcja, która podbiła międzynarodowe rynki Netflixa. Nawet, pomimo ogromnej popularności, twórcy filmu nie mogli liczyć na dodatkowe wynagrodzenia ze strony platformy. Wszystkiemu winien brak odpowiednich zapisów w polskim prawie, o którego nowelizację zabiega SFP. Serial "Wielka woda" to produkcja, która podbiła międzynarodowe rynki Netflixa. Nawet, pomimo ogromnej popularności, twórcy filmu nie mogli liczyć na dodatkowe wynagrodzenia ze strony platformy. Wszystkiemu winien brak odpowiednich zapisów w polskim prawie, o którego nowelizację zabiega SFP.

Kto i kiedy w końcu zdecyduje o tantiemach?



Oliwy do ognia dolała grudniowa wizyta ówczesnego szefa Netflixa, Reeda Hastingsa, który spotkał się z prezydentem Andrzejem Dudą i premierem Mateuszem Morawieckim. Obie kancelarie nie podały szczegółów rozmów. Niepokojące dla środowiska filmowego było jednak to, co wydarzyło się potem. Do Ministerstwa Kultury wpłynęło pismo autorstwa sekretarza stanu w Kancelarii Przewodniczącego Rady Ministrów, Janusza Cieszyńskiego, sugerujące wykreślenie z nowelizacji ustawy art. 70 mówiącego o wynagrodzeniu za odtworzenia w serwisach VOD.

- Celem przekazanych przez ministra cyfryzacji uwag do projektu ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw jest przede wszystkim niedopuszczenie do podniesienia cen w dostępnie do kultury cyfrowej dla kilkunastu milionów użytkowników - informowało wówczas portal Wirtualnemedia.pl biuro prasowe KPRM.
- To nie jest żaden podatek cyfrowy - kontruje Maciej Wiktor. - Potwierdzili to zresztą nasi prawnicy. Wypłata tantiem z internetu nie podniesie cen za korzystanie z platform streamingowych przez widzów. Te same obawy towarzyszyły wprowadzeniu opłaty audiowizualnej pobieranej od dostawców VOD na rzecz PISF, wynoszącej 1,5 proc. przychodu i obowiązującej od lipca 2020 r. Wówczas również straszono podwyżką cen, jednak nic takiego się nie wydarzyło. Nie jest to również zagrożenie dla samych kin. Nawet po przyjęciu zapisów o tantiemach filmowcy nie odwrócą się od kin. To nadal świątynia filmu i chcemy tę chlubną tradycję kultywować.

Teraz ruch jest po stronie premiera. Projekt ustawy ma być dyskutowany w marcu na posiedzeniu Rady Ministrów. Jeżeli nie wydarzy się nic nieoczekiwanego, to w dalszej kolejności znowelizowanym prawem autorskim powinni zająć się posłowie.

- Minister Gliński od samego początku wspiera w tym względzie środowisko filmowe i mam nadzieję, że tak pozostanie aż do szczęśliwego finału, jakim będzie dla nas przyjęcie ustawy w jej aktualnym kształcie. Jeżeli platformy streamingowe zarabiają na filmach, to warto byłoby się tymi zyskami dzielić z tymi, którzy te filmy tworzą. Do tego potrzebna jest nie tyle dobra wola serwisów VOD, ile polskie prawodawstwo - mówi Bartosz Paduch.
- Ta ustawa jest bardzo potrzebna, bo na współczesnym rynku cyfrowym jest olbrzymia konkurencja. Aby polscy twórcy sami byli konkurencyjni, potrzebują odpowiedniej ochrony prawnej. Tantiemy jeszcze bardziej nakręcą polską kinematografię i stworzą nowe możliwości do rozwoju naszego kina. A chyba o to chodzi wszystkim, którym zależy na polskiej kulturze - wtóruje Maciej Wiktor.

Opinie wybrane

Wszystkie opinie (90)

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Targi Rzeczy Ładnych (1 opinia)

(1 opinia)
15 zł
Kup bilet
targi

Wielka Szama na Stadionie - wielkie otwarcie sezonu w Gdańsku! (12 opinii)

(12 opinii)
street food

Kwiat Jabłoni "Nasze ulubione kluby" (8 opinii)

(8 opinii)
pop

Najczęściej czytane

Sprawdź się

Sprawdź się

Zespół Mikromusic nagrał piosenkę pod tytułem: