• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Zobacz powojenny Gdańsk na wystawie online

Joanna Skutkiewicz
4 kwietnia 2021 (artykuł sprzed 3 lat) 
Widok z ulicy Katarzynki na Basztę Jacek. Zdjęcie K. Lelewicza z 1946 roku. Widok z ulicy Katarzynki na Basztę Jacek. Zdjęcie K. Lelewicza z 1946 roku.

Muzeum Gdańska przygotowało wystawę online poświęconą historii pierwszych lat miasta po zniszczeniu w 1945 roku. Zasoby dostępne na platformie Google Arts and Culture ilustrowane są zdjęciami autorstwa Kazimierza Lelewicza, nieżyjącego już fotografika.



30 marca 1945 roku uważa się za dzień, w którym Gdańsk został zdobyty przez Sowietów. Od początku miesiąca miasto było przez nich bombardowane, nie tylko w miejscach strategicznych, jak lasy oliwskie pełne wojsk niemieckich czy tereny portowe; bomby spadały też na gęsto zaludnione dzielnice miasta. W wyniku ataków zginęły tysiące mieszkańców Gdańska i uchodźców.

Rozkazem Hitlera z 25 marca tego roku Niemcy zaciekle bronili miasta. "Każdy metr kwadratowy obszaru Gdańsk-Gdynia winien być zdecydowanie broniony". Właśnie ten dzień przyjmuje się jako początek walk o Gdańsk. Podobnie jak w tym roku, również w 1945 była to Niedziela Palmowa.

30 marca 1945 roku wydano dekret, który tworzył województwo gdańskie. To także dzień, w którym dowództwo Armii Czerwonej ogłosiło zdobycie Gdańska. Datę tę utożsamia się z powrotem Gdańska do Polski. Już dwa dni wcześniej nad gruzami Dworu Artusa zawisła polska flaga. Równolegle z wygasającymi walkami Sowieci zaczęli plądrowanie i niszczenie miasta.

  • Ruiny Żurawia przy Długim Pobrzeżu.
  • Zrujnowana zabudowa ulicy Szerokiej.
  • Baszta Łabędź w trakcie odbudowy. Zdjęcie K. Lelewicza z 1953 roku.
  • Baszta Biała. Zdjęcie K. Lelewicza z 1953 roku.
Według danych z 15 lipca 1945 roku w całym Gdańsku zniszczono 19 665 budynków. Z tej liczby najwięcej było mieszkalnych - 15 600, następnie gospodarczych - 3160 i przemysłowych - 535. Z 17 zabytkowych kościołów położonych w centrum Gdańska ucierpiało 14, a pożary strawiły zabytkowe budowle śródmieścia, m.in. Ratusz Głównomiejski, Zbrojownię, Wielki Młyn i Żurawia.

Zniszczenia uchwycone na fotografiach



Szacuje się, że Śródmieście Gdańska zostało zniszczone w 90, a według niektórych źródeł nawet w 95 proc. - zrujnowano niemal 20 tys. budynków.

- To właśnie ten krajobraz i losy jego mieszkańców dokumentował przez kilka lat na swoich fotografiach Kazimierz Lelewicz - mówi Klaudiusz GrabowskiMuzeum Gdańska, kurator wystawy. - Część jego bogatego archiwum stanowi zasób kolekcji Muzeum Gdańska, a ponad 1500 zostało udostępnionych na portalu dziedzictwo-gdansk.pl. Wystawę na platformie Google Arts & Culture przygotowaliśmy z myślą o przypadającej rocznicy powrotu Gdańska do Polski i o szerokim gronie zainteresowanych tą tematyką. To, co odróżnia wystawę na platformie Google od zdjęć na naszym portalu, to dodatkowy kontekst relacji świadków zniszczonego miasta, które towarzyszą prezentowanym zdjęciom.
- Gdańsk wygląda jak miasto, które rozpadło się w gruzy przed wiekami - wspomina Marek Żuławski (cytat z zasobów wystawy). - Szanowne ruiny oplata już krzew i porasta trawa niedeptana stopą człowieka. Panują tam niepodzielnie cisza i pustka. Ruiny Gdańska ogląda się jak ruiny Babilonu albo Niniwy.

Tak walczono o Gdańsk w 1945 roku



Kazimierz Lelewicz w latach 50. ubiegłego wieku. Kazimierz Lelewicz w latach 50. ubiegłego wieku.
Kazimierz Lelewicz urodził się w 1896 roku w Lubartowie, a zmarł w 1986 roku w Gdańsku. Od 1948 roku pracował na Politechnice Gdańskiej jako kierownik Studium Fotografii na Wydziale Architektury. Kolekcja jego zdjęć znajduje się m.in. w zbiorach Polskiej Akademii Nauk Biblioteki Gdańskiej. Był laureatem licznych nagród za wykonane przez siebie prace, a w 1975 roku otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski.

Wystawa "Między zniszczeniem a odbudową - Gdańsk na fotografii Kazimierza Lelewicza" jest już dostępna w Internecie.

Google Arts and Culture to platforma, na której obecnie swoje zasoby udostępnia ponad 2 tys. instytucji kultury z ponad 80 krajów. Cieszy się dużą popularnością zwłaszcza w czasie pandemii, gdy stacjonarne muzea i centra kulturalne są zamknięte dla zwiedzających. Ponad 6 milionów artefaktów i tysiące eksponatów online zachęca do poznania kultury w całej jej różnorodności. Dzięki temu internauci mają okazję w nowatorski sposób odkrywać sztukę, historię oraz cuda świata - od słynnego obrazu przedstawiającego sypialnię van Gogha po celę więzienną, w której był osadzony Nelson Mandela. Kolekcje zgromadzone na platformie można oglądać na stronie internetowej, a także dzięki bezpłatnej aplikacji dostępnej na iOS i Androida.

Muzea online w Trójmieście, Polsce i na świecie


Wydarzenia

Miejsca

Opinie (195) ponad 20 zablokowanych

  • Gdańsk (3)

    Szkoda miasta.

    • 60 2

    • Tak, wielka szkoda

      Piękne miasto, budowane od wieków przez najznamienitszych architektów Europy w miesiąc obrócono w pył i gruz... Serce krwawi

      • 17 1

    • ciekawe, ze przeszlo to. sami sie zaorali.

      "jak zwykle sowieckie czolgi zjawiły sie znienacka" - cytat ;)

      • 3 1

    • Na szczęście Toruń i Kraków się zachowały i są nasze, a Gdańsk germański.

      Zresztą Gdańsk nawet przed wojna nie dorównywał im pod względem piękna jak i tego ,że w Toruniu i Krakowie są starówki gotyckie , a Gdańsk to parę wieków późniejsza zabudowa poza paroma kościołami choć i te nie są tak stare jak w wyżej wspomnianych, bo i nie mogły być skoro Gdańsk otrzymał przywilej lokacyjny ponad dwieście lat później od Torunia czy Krakowa.

      • 0 3

  • (3)

    Gdańsk i Królewiec przed wojną...Co za dwa wspaniałe miasta!

    • 76 3

    • (2)

      a porównując je teraz - jak dobrze ze Gdańsk odbudowano!!

      • 18 1

      • kto odbudowal, a kto oszpecil przez ostatnie 20 lat?

        czego nie zniszczyla komuna wypalili ludzie dewlopera pod "opieka" UM.

        • 13 8

      • odbudowano? oszpecono! odbudowano Wrocław, jedź zobacz jak wyglądała tam pruska architektura

        • 3 7

  • (3)

    Jeden dosłownie z kilku ocalałych wojnę budynków to Błękitny baranek. Mimo wszystko historie trzeba szanować i trzymać ja w prawdzie. Dlatego uważam, że w ścisłym centrum popełnili błąd rozbierając i nie zachowując nawet szczątków oryginalny ścian z napisami sprzed 1945. A jeszcze do niedawna było kilka takich miejsc...

    • 76 5

    • a pamietacie o odbudowanych fragmentach wyspy spichrzow jeszcze na poczatku lat 90-tych? (1)

      przez 30 lat pozniej wladze miasta nic nie robily, a wrecz liczyly na zaniedbanie by mozna bylo zrobic to co teraz.

      Zreszta to systematyczna polityka wlodarzy. Nie dbac. potem mowic ze to krzaki. ze zabytki to zdewastowany teren. itd.

      • 14 8

      • Pamiętamy przede wszystkich o stojących na Wyspie Spichrzów ruinach. A miasto zrobiło dobrze, szukając prywatnego inwestora, dzięki któremu tamte okolice nie wyglądają, jak w roku 1945.

        • 7 5

    • Współczesna demolka

      Coraz mniej. A w innych dzielnicach wydają zgodę na rozbiórki niewielu ocalałych budynków, choćby d. przychodnia w Oliwie czy teraz budynek baru mlecznego. Za dużo mamy tych oryginalnych cegieł w mieście? Jeszcze trochę podrożeją działki, jeszcze kilka pożarów... I nic nie zostanie

      • 1 1

  • Gdańsk

    Gratulacje Klaudi ciężkiej pracy!

    • 23 2

  • Przepiękny, tysiącletni Gdańsk. Jaka szkoda, że wojenna zawierucha go nie oszczędziła.. (3)

    • 48 0

    • Ruski to tępe dzidy (2)

      Niszczyli wszystko co im w łapy wpadło. Bydło nie żołnierze

      • 12 9

      • Mścili się za krzywdy które naziści im wyrządzili wcześniej, Danzig był przecież pierwszym niemieckim miastem które zdobyli

        • 16 2

      • kibol publikuj swoje złote myśli na pomponik .pl

        • 2 1

  • (3)

    Każde porównanie tego, jak wyglądał piekny Gdańsk przed wojna, z tym co mamy dziś, kończy się u mnie depresja. Zwieńczeniem kiczowatej tandety oraz gigantomanii, to dla mnie forum, które to szczególnie okropnie wygląda od strony Urzędu Marszałkowskiego.

    • 62 21

    • Straszne historie opowiadasz Pastalasi. (1)

      • 7 7

      • Wszystko w porządku?

        • 1 8

    • To patrz z innej strony

      nie będzisz się trząsł ze strachu.

      • 0 0

  • Młodym wydaje się , że to była bajka (5)

    ...nie zapominajcie o tych strasznych czasach. Doceniajcie poświęcenie naszych przodków. Nie ufajcie innym którzy obiecują wam to co obiecywali waszym dziadkom Budujcie swój własny kraj-Polskę Bądźcie dumni ze swojego kraju i swojej historii. Może nie była ona łatwa ale wykuta potem i krwią w kuźni historii przez waszych przodków.

    • 56 7

    • czyzby zgnojony przez prl ? (2)

      Tyyy czekaj czekaj... lelewicz robil zdiecia dlugo przed kosycarzem ale to hołbiony przez miasto kosycarz a teraz jego synalek

      Zbiera nagrody...chyba cos tu poszla nie tak?gdzie pomnik dla lelewicza???

      • 2 3

      • Zgubiłeś się?

        ... zadzwoń na 112

        • 1 1

      • Daj spokój!

        99% to gimbaza albo słoiki, oni nie mają pojęcia kto to Lelewicz.

        • 1 0

    • młodzi wyjechali na zmywak

      i budują dobrobyt Anglii i Niemiec

      • 2 0

    • 100/100

      • 0 0

  • ciekawe, ale co to za moda na używanie słowa 'sowieci'? (34)

    to był Związek Radziecki

    to tak przy okazji także dla tych, których oburza nazywanie osiedli niepolskimi nazwami

    • 50 127

    • obywatelu (3)

      Słowa "Sowieci" używało się PL jeszcze przed wojną. Więc skąd pomysł, że to jakaś moda?

      • 47 11

      • używano też patefon - wydaje mi się że jednak nie żyjemy w latach 20 (2)

        • 11 32

        • (1)

          Żyjemy w latach dwudziestych tylko inne stulecie a nawet tysiąclecie

          • 19 3

          • A mentalnie

            Dalej sredniowiecze

            • 9 9

    • Jaka znowu moda? (4)

      Sami siebie tak nazywali przecież.

      • 32 9

      • (1)

        Ale to po rosyjsku. Po polsku- radziecki. Jeśli już chcesz używać rosyjskiej nazwy to konsekwentnie- sowieckij sojuz.

        • 12 13

        • w języku polskim słowo radziecki

          oznaczało pierwotnie tylko "związany z radą miasta", były z tym zabawne pomyłki

          • 2 1

      • ręce opadają ,polemika z tobą beznadziejna więc przyjmij obligatoryjnie że po polski w tym okresie (1)

        o którym czytamy pisze się radziecki a armia też nie żadna sowiecka tylko czerwona.

        • 7 15

        • NIe,

          Robotnicza-chłopska armia czerwona do 1946 roku, po 1946 roku - Armia Sowiecka.

          • 7 6

    • (4)

      to ułatwienie, Związek Radziecki to okres po 2 wojnie a przed Związek Sowiecki, poza tym wg nomenklatury anglojęzycznej Soviets to jak Nazis, nie ma się czego czepiać

      • 13 11

      • czyli jednak nie zrozumiałeś wpisu - że mnie to nie dziwi

        • 8 5

      • (1)

        Mylisz się nieco - w dwudziestoleciu międzywojennym oficjalna nazwa naszego ówczesnego wschodniego sąsiada to Związek Socjalistycznych Republik Rad. Wystarczy zerknąć do dokumentów czy podręczników z tamtego okresu.
        A co do słowa "Sowieci" - nie ma go czym zastąpić, bo nie mamy innej nazwy na obywateli Związku Radzieckiego.

        • 6 0

        • Nie bylo obywateli ZSRr

          byli obywatele konktretnych republik. Np rfsrr, usrr, bsrr itp.

          • 1 4

      • Uklad o 0

        nieagresji miedzy rp a zsrr lub uklad sikorski-majsk. Znajdziesz w necie. Albo zsr radzieckich albo zsr rad. Sowieci to pojecie potoczne funkcjonujace przed i po ii wojnie. Ostatnio zyskuje popularnosc

        • 1 2

    • (5)

      Specjalnie żeby było bardziej obraźliwie. Był Związek Radziecki anie Sowiecki.

      • 10 12

      • to nawet nie o to chodzi, ale tak jakby to hitlerowcy a nie Niemcy napadli na Polskę (4)

        niby prawda, ale taka półprawda

        bo tak rozmywa się odpowiedzialność - jacyś hitlerowcy, jacyś sowieci... nie to ZSRR i Rosjanie a z drugiej strony to Niemcy (czy III Rzesza)

        • 12 4

        • z pierwszej strony to były Niemcy nazistowskie (01.IX 39) a z drugiej strony Rosja bolszewicka (17 IX 39) (1)

          co do nazewnictwa Rosja Niemcy masz rację .Dodając do nacji wyrazy cesarskie,bolszewickie weimarskie ,,,radziecki itp uściślamy okres którym piszemy.

          • 5 1

          • Bzdura

            Poczytaj o mienszewikach i bolszewikach to bedziesz wiedzial o czym piszesz

            • 1 1

        • Nie,

          • 0 0

        • Nie,

          Rosja to państwo wielonarodowe. Dzisiaj tylko na Kaukazie północnym zamieszkuje ok. 50 narodów, a w czasach carskich i sowieckich było ich bez liku: Polacy, Finowie, Litwini, Łotysze, Czukcze, Jakuci, Buriaci, Kazachowie, Turcy, Turkmeni, Gruzini, Ormianie, Liwowie etc.

          • 1 0

    • Słowo "Sowieci" (4)

      jest prawidłowe, oznacza "obywatela ZSRR", "człowieka radzieckiego", powstało przed wojną i było szeroko używane. Np. Edward Rydz-Śmigły: "z Sowietami nie walczyć". Nie wszyscy Sowieci byli Rosjanami. Ponieważ generalnie słowo to miało wydźwięk pejoratywny, w powojennej PRL nie było używane w oficjalnym obiegu, dlatego też zostało zapomniane, a niesłusznie, bardzo celnie określa "człowieka radzieckiego", niezależnie czy to był Rosjanin, Ukrainiec czy Gruzin.

      • 14 2

      • teraz to po-pisowy smród ,czyli bełkoczą o obecnej Rosji dodają sowiecka o Rosji radzieckiej piszą sowiecka (2)

        o Rosji bolszewickiej piszą sowiecka.Pie*przeni "anglofile" i tyle

        • 3 17

        • sowiecki vs radziecki (1)

          Po prostu dzisiejsi Polacy stanowczo odrzucają określenie "radziecki", wskazujące jakoby ZSRR było "krajem rad", jak to się mawiało w powojennej, komunistycznej Polsce.

          • 9 2

          • Piszta co chcela ale

            po rosyjsku sowiet to rada. Natomiast po wojnie polsko-bolszewickiej/radzieckiej/sowieckiej/rosyjskiej 1920-1921 przymiotnik sowiecki faktycznie mial znaczenie pejoratywne i jego uzywanie w stosunku do nowych "przyjaciol" bylo urzedowo wrecz zakazane

            • 8 1

      • Eeee...

        No nie do konca. Sowietami okreslano w sposob potoczny wszystkich mieszkancow ZSRR ale czlowiek radziecki to jednak troche stan umyslu, wychowania itp a nie samo zamieszkanie - poczytaj solzenicyna

        • 2 0

    • NIE, stanowczo NIE - (1)

      to był Związek Sowiecki ( Sowieckij sojuz ). Tak to tłumaczono w międzywojennej Polsce. Przymiotnik radziecki odnosi się do rad miejskich miast lokowanych na prawie niemieckim w Polsce. Podobnie w innych językach, np. Soviet Union !
      Związek Radziecki to nazwa wprowadzona do powszechnego obiegu w czasach Polski ludowej , po 1944 roku.

      • 5 3

      • Bzdura

        Odsylam do dokumentow podpisanych przez wladze ii rp. Uklad o nieagresji czy uklad sikorski-majski. Tam sa oficjalne polskie nazwy dla zsrr

        • 0 2

    • W II Rzeczypospolitej używano określenia "Sowieci", a poza tym ZSRR powstał nia w 1920r tylko trochę później

      • 1 0

    • Brawo czytelniku!

      Ten rusycyzm to POPIS-owo-IPN'owska deklaracja ideologiczna. Deklaracja głupoty.

      Cieszę się, że ktoś jeszcze myśli. Tak jak kolega / żanka. Pozdrowienia

      r.

      • 2 8

    • Moda? Sowiet to Rosyjskie słowo.

      Sowieci określenie dotyczące mieszkańców ZSRR, a przede wszystkim funkcjonariuszy reżimu komunistycznego tego państwa. Określenie to wywodzi się od rosyjskiego słowa sowiet, po polsku rada. Nazwę Imperium Rosyjskie po rewolucji październikowej zastąpiono nazwą rosyjską Союз Советских Социалистических Республик, co w dosłownym tłumaczeniu na język polski brzmi Związek Radzieckich (Sowieckich) Socjalistycznych Republik. Teraz rozumiesz?

      • 1 0

    • sami o sobie mówili Sowieci tylko za komuny jakiemuś idiocie coś w tym słowie się nie podobało a nawet konotacja była negatywna ale to był Związek Sowiecki a nie Radziecki jeśli coś piszesz to zadaj sobie trud aby sprawdzić to historycznie

      • 3 1

    • Co za głupi komentarz.

      • 1 1

    • Ussr czyli nasze zsrr

      The Soviet Union, officially the Union of Soviet Socialist Republics (USSR)

      • 2 0

    • Gdańsk po wojnie

      • 1 0

  • Nie chcę na to patrzeć, zbyt smutne, zbyt przerażające, jak miasto z ponad tysiącletnią historią zostało zniszczone w kilka dni. (4)

    Ci z Zachodu zaczęli, ci ze Wschodu skończyli. Miasto umarło, a narodziło się na nowo jako szkaradny potworek imitujący dawną chwałę niczym w krzywym zwierciadle.

    • 45 23

    • a pozniej to co bylo odbudowane z pieczolowitoscia w latach prl. (1)

      zaczeto zabetonowywac rakowymi barakami. m.in forum.

      • 9 5

      • I Teatrem Szekspirowskim

        • 8 3

    • Dobrze, że komuchy nie postawili, jak chcieli, blokowisk na Głównym Mieście, jak zrobili to np. w Malborku. (1)

      • 6 2

      • byly zaledwie ze dwa trzy bloki.

        na zabim kruku i w okolicy łakowej.

        • 4 0

  • Barbarzyńcy (6)

    Barbarzyńcy niemal zrównali z ziemią historyczne tysiącletnie miasto, barbarzyńcy przejęli jego zgliszcza i barbarzyńcy do dzisiaj rządzą atrapą tego miasta i tymi ziemiami!

    • 40 39

    • (1)

      I ci barbarzyńcy żądzą miastem w kraju barbarzyńskim rządzonym przez barbarzyńców. Pominąłem coś?

      • 7 3

      • Ortografię.

        • 0 0

    • I barbarzyński premier jedzie na spotkanie z potomkami neofaszystów i komunistów

      Janosz Kadar i Benito Mussolini wracają a Władimir otwiera szampana i toczy rozmowy z Jarosławem

      • 11 0

    • Barbarzyńcy, którzy zniszczyli miasto, walczyli z jeszcze większymi barbarzyńcami, czyli Niemcami. A co do przejęcia zgliszcz przez "barbarzyńców". Dlaczego nazywasz tak tych, którzy miasto odbudowali i ich obrażasz?

      • 11 2

    • Wszystkich mądralo wyzywasz od barbarzyńców,a co ty zrobiłeś dla miasta?pewnie nic!! Najłatwiej krytykować !!!!

      • 5 1

    • I bardzo dobrze

      Tysiącletnie, butne, germanskie miasto. Nigdy w pełni nie Polskie. Więcej tam było oprócz oczywiście Niemców - Holendrów, Anglików, Szkotów i Kaszubów niż Polaków. Zawsze grało swoja wlasna gre i za to słusznie zostało ukarane. Wypalono gniazdo pruskiej pychy i źródło problemów dla Polski.
      Można było dzięki temu wreszcie przewietrzyć. Sowieci oddali naszemu krajowi wielka przysluge likwidując prusy wschodnie. Oczywiście nie mogli nam oddać Królewca wbrew swoim interesom, a szkoda.

      • 0 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

Targi Rzeczy Ładnych

15 zł
Kup bilet
targi

Wielka Szama na Stadionie - wielkie otwarcie sezonu w Gdańsku! (12 opinii)

(12 opinii)
street food

Kwiat Jabłoni "Nasze ulubione kluby" (8 opinii)

(8 opinii)
pop

Najczęściej czytane

Sprawdź się

Sprawdź się

Czytelnicy trójmiejskich bibliotek otrzymują: