• Kino
  • Mapa
  • Ogłoszenia
  • Forum
  • Komunikacja
  • Raport

Od Union-Theater do Heliosa. Krótka historia wrzeszczańskich kin

Jarosław Wasielewski
11 lutego 2023 (artykuł sprzed 1 roku) 
Opinie (169)
Tite's Hotel przy wrzeszczańskim rynku (vis a vis dzisiejszego CH Manhattan), w którym przez kilkanaście lat działało kino Kunst-Lichtspiele (dziś w miejscu budynku biegnie jezdnia al. Grunwaldzkiej w kierunku Gdyni). Fragment pocztówki z początku XX wieku (zbiory Krzysztofa Gryndera) Tite's Hotel przy wrzeszczańskim rynku (vis a vis dzisiejszego CH Manhattan), w którym przez kilkanaście lat działało kino Kunst-Lichtspiele (dziś w miejscu budynku biegnie jezdnia al. Grunwaldzkiej w kierunku Gdyni). Fragment pocztówki z początku XX wieku (zbiory Krzysztofa Gryndera)

"Bajka", "Zawisza", "Znicz" - nazwy te dużej części starszych czytelników portalu Trójmiasto.pl przypominają czasy, w których nie tylko nie było Netflixa, ale nawet samo wyjście do kina było nie lada wydarzeniem. Jednak historia kin we Wrzeszczu wykracza daleko poza te trzy przybytki X muzy.



Co dziś leci w kinie? Repertuar kin w Trójmieście



Pierwsza projekcja filmowa w Gdańsku odbyła się 20 października 1896 r. w Teatrze Wilhelma przy Długich Ogrodach, a więc zaledwie 10 miesięcy po pierwszym publicznym pokazie kinematografu braci Lumière w Paryżu.

Wielka sala Teatru Wilhelma w Gdańsku. To tu odbył się pierwszy w Gdańsku pokaz filmowy. Na fotografii pracownicy gazowni w czasie firmowego zjazdu, przełom lat 20. i 30. ubiegłego wieku. Wielka sala Teatru Wilhelma w Gdańsku. To tu odbył się pierwszy w Gdańsku pokaz filmowy. Na fotografii pracownicy gazowni w czasie firmowego zjazdu, przełom lat 20. i 30. ubiegłego wieku.
Natomiast pierwsze stałe kino w naszym mieście - Passage-Theater - powstało w 1908 r. Działało w dziś nieistniejącym pasażu łączącym dzisiejsze Wały Jagiellońskie z Targiem Węglowym (stąd jego nazwa). Wkrótce przybytki te zaczęły powstawać także w najdynamiczniej rozwijającym się gdańskim przedmieściu.

Sceny świetlne i pałace filmowe



Najpóźniej latem 1910 r. przy głównej ulicy Wrzeszcza (Hauptstrasse), dziś al. Grunwaldzka) otwarto Union-Theater, zaś jesienią 1912 r. - Lichtspielhaus Olympia. Żywot obu tych kin nie był jednak długi - podobnie jak kilku innych, które pojawiły się w kolejnych latach.

  • Reklama repertuaru kina Film-Palast w "Gazecie Gdańskiej" z 17 XI 1926 roku. Tego dnia wyświetlano m.in. hollywoodzki hit z bożyszczem kina niemego, Rudolfem Valentino, pt. "Monsieur Beaucaire" (pbc.gda.pl)
  • Reklama drugiego z wrzeszczańskich kin, Film-Palast, w księdze adresowej Gdańska z 1925 roku (pbc.gda.pl)
Złą passę udało się przełamać dopiero po uruchomionemu w 1917 r. Kronprinz-Lichtspiele (Kino im. Następcy Tronu). Mieściło się we wschodniej pierzei wrzeszczańskiego rynku, w budynku, w którym do ok. 1923 r. działał Tite's Hotel. Przybytek należący do niejakiego Richarda Seidlera mógł pomieścić 600 widzów. Wraz z końcem I wojny światowej i kresem panowania Hohenzollernów kino przemianowano na Kunst-Lichtspiele. Reklamowało się jako "największe i najlepsze gdańskie kino"; w każdy wtorek i piątek prezentowało nowy program.

Latem 1924 r. ten sam Richard Seidler otworzył po sąsiedzku - na rogu Rynku oraz Bahnhofstrasse, czyli dzisiejszej ul. Romana Dmowskiego - kino Film-Palast. To z kolei reklamowano jako "największe, najbardziej eleganckie kino na wschodzie Niemiec". Nie były to czcze przechwałki - dysponowało ono aż 900 miejscami. Do czasu wprowadzenia filmu dźwiękowego do wyświetlanego ruchomego obrazu przygrywała orkiestra.



Co ciekawe, już w międzywojennym Gdańsku znano popularny współcześnie model biznesowy, w którym kina należą do jednej sieci. W Wolnym Mieście było to przedsiębiorstwo Vereinigte Danziger Lichtspiele (Zjednoczone Kina Gdańskie), będące własnością Willy'ego Kuschela. W 1927 r. nabyło ono oba wrzeszczańskie kina, powiększając sieć do sześciu kin z 13 działających wówczas w Gdańsku i Sopocie. W ten sposób stała się najważniejszą tego typu firmą na ówczesnych wschodnich ziemiach niemieckich. Kunst-Lichtspiele oraz Film-Palast działały nieprzerwanie do lat drugiej wojny.

Repertuar Zjednoczonych Kin Gdańskich (Vereinigte Danziger Lichtspiele) w "Gazecie Gdańskiej" z 12 IX 1928 roku (pbc.gda.pl) Repertuar Zjednoczonych Kin Gdańskich (Vereinigte Danziger Lichtspiele) w "Gazecie Gdańskiej" z 12 IX 1928 roku (pbc.gda.pl)

Od "Znachora" do "Krzyżaków"



Wraz z zakończeniem działań wojennych w Gdańsku i przejęciem miasta przez polską administrację zakończyła się era prywatnych kin. Te zostały upaństwowione, a ich repertuar zaczął być ustalany centralnie, tak by przede wszystkim wspierał propagandowo ideologię nowego porządku społeczno-politycznego. Nie stało się to jednak od razu.

Pierwszy seans filmowy w polskim Gdańsku odbył się już 6 lipca 1945 r. w dawnym Roxy-Lichtspiele w Oliwie, przemianowanym na Kino Polonia (od 1952 r. Kino Delfin).

Nieistniejące kino "Delfin" przy ul. Opata Rybińskiego 11 w Oliwie. Nieistniejące kino "Delfin" przy ul. Opata Rybińskiego 11 w Oliwie.
Natomiast pierwszym kinem uruchomionym we Wrzeszczu było Kino Bajka, otwarte 7 kwietnia 1946 r. w budynku dawnego ewangelickiego domu parafialnego przy ul. Jaśkowa Dolina.

Mało znana historia budynku dawnego kina Mało znana historia budynku dawnego kina "Bajka"

Ilustracja przedstawiająca dom spotkań ewangelików we Wrzeszczu, później przebudowany na kino, zamieszczona w gazecie "Danziger Neuste Nachrichten" z 1933 r. Ilustracja przedstawiająca dom spotkań ewangelików we Wrzeszczu, później przebudowany na kino, zamieszczona w gazecie "Danziger Neuste Nachrichten" z 1933 r.
Pierwszym obrazem tam wyświetlanym był przedwojenny polski dramat "Znachor".

Przedwojenny plakat promujący polski film "Znachor" (filmweb.pl) Przedwojenny plakat promujący polski film "Znachor" (filmweb.pl)
Z kolei 15 marca 1947 r. otwarto Kino Capitol, urządzone w dawnym ewangelickim kościele św. Pawła przy ul. Karola Szymanowskiego. To ostatnie było duże - mogło pomieścić ponad 1 tys. widzów. Podczas pierwszego seansu zaprezentowano francuski dramat kostiumowy z 1942 r. pt. "Pontcarral".

Większe zmiany w krajobrazie wrzeszczańskich kin przyniosła dopiero końcówka kolejnej dekady. Najpierw w czerwcu 1957 r. w budynku kasyna oficerskiego w koszarach przy ul. Słowackiego otwarto kino Garnizonowe na 260 miejsc (kilka lat później przemianowane na Kino Zawisza).

Pod koniec kwietnia 1958 r. natomiast Kino Capitol - przemianowane w międzyczasie na Zetempowiec, a następnie na Znicz - zostało ponownie otwarte jako pierwsze kino panoramiczne w Gdańsku.

Historia budynku, w którym działało kino Znicz Historia budynku, w którym działało kino Znicz
Pierwszym filmem wyświetlanym w tym formacie był "Kurier carski" z 1956 r. - włosko-francusko-niemiecko-jugosłowiańska ekranizacja powieści "Michał Strogow" Juliusza Verne'a, zrealizowana w kolorze.

Polski plakat promujący film "Kurier carski" (filmweb.pl) Polski plakat promujący film "Kurier carski" (filmweb.pl)
Wiosną 1961 r. szeroki ekran uzyskało także przebudowane kino Bajka. Jego działalność zainaugurowano pokazem PRL-owskiej superprodukcji, zrealizowanej w kolorze - słynnymi "Krzyżakami" Aleksandra Forda.

Plakat promujący film Krzyżacy autorstwa Romana Cieślewicza (filmweb.pl) Plakat promujący film Krzyżacy autorstwa Romana Cieślewicza (filmweb.pl)

Kinowe efemerydy



Poza wymienionymi powyżej w okresie PRL-u we Wrzeszczu działały okresowo także kina świetlicowe i przyzakładowe. Pierwszym było otwarte w sierpniu 1950 r. w świetlicy gdańskiego okręgu Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej przy ul. Sobótki 15Mapka Kino Przyjaźń, wyświetlające dokonania kinematografii ZSRS.

Drugim - letnie kino plenerowe, działające przez kilka sezonów począwszy od 1957 r. na stadionie Lechii przy ul. Romualda TrauguttaMapka.

Trzecim było istniejące w latach 1957-1976 przyzakładowe Kino Tramwajarz, urządzone w budynku należącym do zajezdni przy ul. Wita StwoszaMapka, zaś czwartym - działające krótko na początku lat 60. w Młodzieżowym Domu Kultury w dawnym Dworze Kuźniczki przy ul. Wajdeloty młodzieżowe Kino Jagienka.
  • Repertuar gdańskich kin w "Dzienniku Bałtyckim" z 20 III 1962 roku (bibliotekacyfrowa.eu)
  • Repertuar gdańskich kin w "Dzienniku Bałtyckim" z 3-4 VI 1989 roku (bibliotekacyfrowa.eu)


Nie tylko "Avengersi"



Bajka, Zawisza i Znicz przeżyły PRL i dotrwały do lat 90. Jednak koniec tejże dekady i z jednej strony popularność płyt DVD oraz internetu, a z drugiej wejście na polski rynek tzw. multipleksów sprawiły, że tradycyjne kina zaczęły wymierać. Znicz i Zawiszę zamknięto w 2002 r., Bajkę - w 2003 r.

Pierwszym kinem wielosalowym w Gdańsku było Multikino. Wzniesione od zera na działce obok Opery Bałtyckiej i otwarte pod koniec 2000 r., oferuje 10 sal i 2810 miejsc.

Multikino przy al. Zwycięstwa na zdjęciu z 2003 r. Multikino przy al. Zwycięstwa na zdjęciu z 2003 r.
W październiku 2016 r. wraz z Galerią Metropolia otwarto drugi multipleks w dzielnicy - siedmiosalowe kino sieci Helios.

Najmłodszym kinem we Wrzeszczu jest Helios, działający w Galerii Metropolia. Najmłodszym kinem we Wrzeszczu jest Helios, działający w Galerii Metropolia.
Na szczęście wcześniej władze miasta zadbały o miłośników kina niezależnego, z ambicjami. Jesienią 2001 r. z historycznego śródmieścia przeniesiono do przebudowanej dawnej zajezdni technicznej w pobliżu stacji SKM Gdańsk Zaspa klub Żak wraz z zasłużonym dla rozwoju lokalnej kultury filmowej (utworzonym jeszcze w 1957 r.) kinem studyjnym.

Sala kinowa w klubie Żak. Sala kinowa w klubie Żak.

W 2021 r. kanadyjska ekipa filmowa realizowała we Wrzeszczu nagrania do programów dokumentalnych o II wojnie światowej.

O autorze

autor

Jarosław Wasielewski

badacz i popularyzator historii Gdańska, autor bloga poświęconego w całości przeszłości i teraźniejszości Wrzeszcza.

Miejsca

Opinie (169) ponad 20 zablokowanych

  • Bajka dzieciństwa (2)

    Bajka, Znicz, Zawisza piękne lata. Pierwszy raz poranki kinowe w Bajce, "Pojedynek Potworów" )))) Godzilla była przerażająca . Druk sali kinowej z numerami miejsc odkreślanymi po kupieniu, bilety 18-22 złote za seans, Panie bileterki, strach czy wpuszczą na seans od lat 12 tu...

    • 13 1

    • Gdy ja zacząłem chodzić do kina Bajka .... (1)

      Bilety były dużo tańsze: 6 - 12 zł. Najtańsze było kino Drukarz w centrum Gdańska Bilet ulgowy kosztował 3 -4 złote.
      Ale tylko na 4 rzędy przed ekranem.

      • 2 2

      • akurat cie bylo stac..

        chyba jak ci sb zaplacilo za dnosy..

        • 1 0

  • Co było wcześniej w miejscu Multikna? (3)

    W czasie II wojny światowej wybudowano baraki. Mieszkali w nich robotnicy przymusowi. W 1945 roku w barakach było biuro repatriacyjne i noclegownia dla osiedleńców. W latach pięćdziesiątych większość baraków rozebrano. Było WKU. Potem pozostały już tylko dwa baraki i jedna drewniana duża szopa. W szopie była stolarnia POiFB, w jednym baraku były pracownie dekoracji i kostiumów POiFB, w drugim biura zakładu energetycznego.

    • 13 1

    • i nadal sa biura zakladu energii

      • 1 0

    • Pamiętam,fajnie było.Pracowałem w POi FB (1)

      • 3 1

      • Panie i panowie krawcy szyli kostiumy. Mariusz ze swoją ekipą robił dekoracje.

        • 2 2

  • Oczywista oczywistość (3)

    Było takie niedzielne kino we Wrzeszczu na Kolonii Uroda przy ulicy (mocno powiedziane) Daliowej. Nazywało się Wrzos, tak jak w innej części Gdańska.To były czasy!

    • 9 1

    • (1)

      Kino Wrzos istnialo w Gdansku Siedlcach, obok Szpitala resortowego MSW, przy ul. Kartuskiej. Potem szpital sie rozbudowal i kino zlikwidowano. Swoj pierwszy film w kinie tam wlasnie obejrzalam, pozne lata 60 XX wieku. Jak dawno. Pozdrawiam.

      • 4 0

      • Bywałem w obu kinach. Tego Wrzosu z Daliowej nie było w ogłoszeniach prasowych. Filmy tylko w niedzielę: 1.dla dzieci 2.później dla dorosłych. Miejsca nie numerowane, a obsługa nie przedzierała biletów i sprzedawali kilku krotnie te same pomiętoszone. Wiadomo o co chodziło. Działo się na sali więcej niż w filmie tam wyświetlanym. Może ktoś z byłych bywalców coś napisze.

        • 6 0

    • Kino Wrzos było na Kartuskiej.

      • 0 0

  • Generalnie kiedyś repertuar kin sprawdzało się w gazetach:) (3)

    • 21 0

    • I gdzie pogotowie. (1)

      • 7 0

      • Dokładnie kolego

        • 7 0

    • Wieczór Wybrzeża w poniedziałki ......

      Drukował tygodniowy repertuar kin.

      • 0 2

  • przy kinie delfin

    były super donaty:))))

    • 9 3

  • (3)

    Kiedys kursowal autobus linii 129.Mial dluga trase, z Gdanska pod Urzedem Wojewodzkim az do chyba Jelitkowa przez Wrzeszcz, potem Przymorze. To byly lata 70, konduktor w tym autobusie lubil mowic wierszyki/ zarciki i mowil o kazdym przystanku cos do rymu i smiechu. Tutaj jest kino Znicz, co w nim graja nie wie nikt. Jakos tak to bylo. Na zawsze ten Znicz z tym wierszykiem mi sie kojarzy.

    • 16 1

    • Oliwa lodowisko. Uwaga bo bardzo ślisko.
      Jelitkowo, do kościoła sygnaturka wszystkich wola.

      • 7 0

    • Mordo Ty masz jeszcze siły na internety w tym wieku? (1)

      Szacun za wspomnienia

      • 4 4

      • Do starszego człowieka piszesz "mordo"? Rodzicom z kołyski wypadłeś?

        • 2 2

  • Czy w kinach robia seansy pornoli? (4)

    • 6 8

    • Tego nie wiem.ale jakby wyciekły filmy moje z twoją mamą to było by slabo (1)

      • 4 2

      • Czemu slabo?fajnie miec madke celebrytke i wszedzie szwagrow

        • 5 0

    • "Gotowa do rozkoszy" leci w Multikinie o 20.00

      • 1 1

    • niestety nie, a mogliby, byloby sympatycznie.

      • 0 0

  • Kino Piast - Dolne Miasto (1)

    Wikingowie z Kirkiem Douglasem i Tonym Curtisem.

    • 14 0

    • Kino Piast mieściło się w budynku zakładów mięsnych.

      Kasa była na parterze, sala kinowa na piętrze.

      • 3 2

  • Kino Motława przy ulicy Wałowej

    Mademoiselle z Jeanne Moreau

    • 10 2

  • W kinie Tramwajarz (3)

    bileterem był dziadek, który wpuszczał praktycznie każdego. W 1976 roku, jako dwunastolatek ,obejrzałem dzięki temu jugosłowiański dramat "Nokaut" z 1971 r., dozwolony od lat 18.

    • 12 0

    • Ja kilka lat później małem większą przeprawę z bileterką.

      Miałem 15 lat. Ale w końcu obejrzałem "Ojca Chrzestnego".

      • 3 1

    • Gdzie te kino bylo? (1)

      • 1 1

      • W budynku zajezdni tramwajowej.

        • 1 1

alert Portal trojmiasto.pl nie ponosi odpowiedzialności za treść opinii.

Wydarzenia

South Molo Festival - Delfinalia 2024 (5 opinii)

(5 opinii)
105,22 zł
hip-hop, festiwal muzyczny, w plenerze

Paweł Stasiak z zespołem PapaD (1 opinia)

(1 opinia)
120 zł
Kup bilet
pop

ADELE - Tribute from London by Stacey Lee

148 zł
Kup bilet
pop

Katalog.trojmiasto.pl - Nowe Lokale

Najczęściej czytane

Sprawdź się

Sprawdź się

W którym roku odbyła się pierwsza polska edycja zawodów Red Bull Air Race?