Już nie "jasny gwint" czy "motyla noga". Czy przeklinamy więcej niż kiedyś?

Julia Rzepecka

21 grudnia 2022 (artykuł sprzed 1 roku)

Opinie (83)

Przeklinanie uważa się za łamanie zasad dobrego wychowania. Niektórzy przekonują jednak, że osoby używające niecenzuralnych słów wydają się być bardziej szczere.

Dla większości z nas wulgaryzmy są oznaką złego wychowania i braku manier. Jednak coraz częściej w przestrzeni publicznej, a nawet w programach telewizyjnych słychać niecenzuralne słowa. Dlaczego przeklinamy? Jakie są funkcje tego obszaru języka i czy przeklinanie rzeczywiście jest takie złe? Okazuje się, że nie do końca. Badacze przytaczają argumenty medyczne oraz psychologiczne, świadczące o naturalnej potrzebie przekleństw i ich powiązaniu z emocjami.

Korepetycje z języka polskiego

Czy często przeklinasz?

tak, codziennie, i nie zamierzam nic z tym robić tak, za często, próbuję to zmienić dość często, ale nie przywiązuję do tego zbyt dużej uwagi od czasu do czasu - tylko w wyjątkowych sytuacjach kiedyś często przeklinałe(a)m, teraz zdecydowanie mniej bardzo rzadko nigdy

Przystanek autobusowy, ciemne, zimowe popołudnie. Dookoła świecą świąteczne ozdoby i iluminacje, a mieszkańcy Trójmiasta obładowani świątecznymi prezentami spieszą do swoich domów, by razem z bliskimi przeżywać ten najbardziej rodzinny czas w roku.

Tymczasem w pobliżu wiaty przystankowej pojawia się grupa nastolatków i nastolatek. Rozmawiają ze sobą na tyle głośno, że trudno nie usłyszeć ich konwersacji, a treść... mrozi bardziej niż grudniowe powietrze. Okazuje się, że nie ma zdania wypowiedzianego przez tę grupę, które byłoby pozbawione niewybrednych przekleństw. Ba, właściwie to z niecenzuralnych słów w większości składają się ich głośne wypowiedzi.

Place zabaw pełne przekleństw. "Nie potrafią się powstrzymać"

Starsze panie czekające na tramwaj rzucają grupie karcące i srogie spojrzenia, inni zakładają słuchawki, by oszczędzić sobie tego "rzucania mięsem" - w tym i ja. Zastanawiam się jednak nad tym, czy przeklinanie stało się bardziej powszechne w ostatnich latach?

Psychologowie społeczni twierdzą, że przeklinanie nie tylko rozładowuje stres i przynosi ulgę, ale odpowiednio użyte może również cementować więzi.

"Ja piórkuję!"

Sama etymologia słowa "przeklinać" nakierowuje nas na źródła niecenzuralnych słów. Nasze przekleństwa są potomkami dawnych klątw, które rzucano w przestrzeń, by odpędzać złe duchy i złowrogie moce.

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu można było usłyszeć takie przerywniki, jak "niech to dunder świśnie", "jasny gwint", "kurka wodna", "kurza melodia", "psiakość" czy "niech to kule biją". Dziś takie określenia wywołują raczej śmiech i są traktowane bardziej jak żart, często zresztą są ironicznie wykorzystywane przez młodzież.

Jednak przekleństwa funkcjonują na świecie od zarania dziejów, ponieważ są nierozerwalnie związane z naszymi emocjami. Jak przekonują badacze, przeklinanie nie tylko rozładowuje stres i przynosi ulgę, ale odpowiednio użyte może również cementować więzi.

Poloniści apelują ws. nowej matury 2023. "Nie weryfikuje wiedzy, tylko szuka błędów"

Wulgarne szympansy

Małżeństwo naukowców z Uniwersytetu Nevada przeprowadziło w latach 70. eksperyment nazwany Projekt Washoe. Celem badaczy było nauczenie szympansów języka migowego. Naukowcy wychowywali kilkoro małych szympansów tak jak dzieci - uczyli je takich czynności, jak jedzenie i picie z wykorzystaniem podstawowych naczyń czy korzystanie z toalety. Wśród wielu znaków języka migowego było m.in. określenie słowa "brudne", a jego znakiem było podparcie pięścią podbródka.

Po niedługim czasie szympansy powiązały tabu toaletowe ze słowem "brudny" jako czymś wstydliwym. Co więcej, w chwilach wzburzenia oraz złości zaczęły używać tego znaku jako obraźliwego w stosunku do siebie lub naukowców. Zdenerwowane przykładały pięści do podstaw szczęk, aż można było usłyszeć dźwięk szczękania zębów.

Wulgaryzm na Złotej Bramie w serii Netfliksa

To doświadczenie pokazało, jak ważne w komunikacji i wyrażaniu emocji jest przeklinanie, niezależnie od gatunku biologicznego. Naukowcy i psycholodzy przekonują też, że przeklinanie pomaga rozładować napięcie, a nawet może sprawiać, że ból np. po uderzeniu wydaje się mniejszy niż w rzeczywistości. Zauważają jednak, że przeklinający mężczyźni spotykają się z większym społecznym przyzwoleniem niż bluzgające kobiety. Wyłania się z tego wciąż aktualny podwójny standard.

Specjaliści namawiają, by nie karać dzieci za wulgarne słowa, tylko uczyć wyrażania emocji w sposób nieraniący innych.

Już przekleństwo czy jeszcze nie?

Wydaje się, że dawniej wulgaryzmy odbierane były bardziej negatywnie. Dziś znacznie częściej słychać niecenzuralne słowa m.in. w telewizji, w wypowiedziach znanych osób, a przez to wydaje się, że jest większe przyzwolenie na taki język.

- Następuje proces większego spoufalenia między ludźmi, większej prostoty - w znaczeniu ujemnym. Chciałoby się powiedzieć nawet może prostactwa - mówi prof. dr hab. Marek Cybulski z Uniwersytetu Gdańskiego. - Przeklinanie przestaje być czymś dziwnym. Kiedyś było to nie do pomyślenia. Na przykład słowo "kurde" dawniej nie przedostawało się do środków masowego przekazu. Wszystkie te formy, jak "kurczę, kurde", są oczywiście ucieczką od najbardziej popularnego polskiego przekleństwa na literę "k".
Słowem, które coraz częściej pojawia się również w telewizji, jest "zajebiście". Jeszcze do niedawna było traktowane jak wulgaryzm, jednak obecnie ma znacznie mniej pejoratywne znaczenie, choć - jak wskazują słowniki - pochodzi od słowa "jebać". Można je znaleźć nawet w słowniku.

Powstał poradnik dobrych manier dla pasażerów komunikacji miejskiej

- Słowo "zajebisty", pochodne od "zajebać", pojawia się w "Słowniku współczesnej polszczyzny" z 2004 r. Występuje jako potoczne i wulgarne określenie czegoś bardzo intensywnego, w odniesieniu do kolorów czy zapachów. Jest także drugie znaczenie jako wyrażające uznanie - mówi prof. Cybulski.

Dobry przykład

Wulgaryzmy trudno nam znieść przede wszystkim w ustach nastolatków i dzieci. Specjaliści namawiają, by nie zakazywać dzieciom przeklinania, tylko pomóc w radzeniu sobie z silnymi emocjami, które wyzwalają niecenzuralne słowa. Nie warto karać, lepiej uczyć wyrażania emocji w sposób nieraniący innych.

Przekleństwa słychać zewsząd, bardzo dużo jest ich zwłaszcza w internecie, gdzie dzieci i młodzież spędzają całe godziny. Niecenzuralnymi słowami posługują się youtuberzy, tiktokerzy, ale także artyści, jak raperzy i raperki. Głośnym echem obił się m.in. wiosenny koncert Oliwki Brazil w Gdańsku.

Oliwka Brazil w Parlamencie. Na ten koncert nie puściłbyś swojego dziecka

- Moim zdaniem dużo więcej przeklina się teraz niż kiedyś - mówi mieszkanka Sopotu, pani Wiktoria. - Nie pamiętam, żeby jeszcze dwadzieścia lat temu było to tak powszechne. Wydaje mi się, że to wpływa na myślenie, na człowieka, jego zachowanie. Sama staram się pilnować, choć w niektórych sytuacjach czasem chce się użyć soczystego przekleństwa. Wypowiadam je wtedy w myślach.
Językoznawca Piotr Fąka, jeden z autorów "Słownika polszczyzny rzeczywistej", uważa, że do niedawna przeklinanie kojarzyło się z brakiem wykształcenia, dobrych manier i towarzyskiej ogłady. Twierdzi, że obecnie przekleństwa nie są powodem do wstydu. Istnieje nawet pewna moda na przeklinanie. Według niego używanie przekleństw nie jest obecnie ograniczone wiekiem, płcią, wykształceniem, pozycją społeczną bądź osobowością. Cóż, moda zmienną jest. Może więc w przyszłości nadejdzie trend pięknej polszczyzny?

Julia Rzepeckaj.rzepecka@trojmiasto.pl

Miejsca

Uniwersytet Gdański Gdańsk, Jana Bażyńskiego 8

Opinie wybrane

Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-12-21 10:28

(6)

Teraz taka "moda". Szczególnie pośród dzieciaków. Im się wydaje, że jak przeklinają to są bardziej dorośli . No cóż jak wyrosną to większość z nich zrozumie jaka była głupia!

1 rok
- 52 20
Twoja opinia

Zmień treść

Teraz taka "moda". Szczególnie pośród dzieciaków. Im się wydaje, że jak przeklinają to są bardziej dorośli . No cóż jak wyrosną to większość z nich zrozumie jaka była głupia!
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-12-21 21:02
  
  Moda na pisanie, ze to i owo to moda. (2)
  
  Mam 45 lat i jak siegam pamiecią w latach 90tych, mlodziez przeklinala podobnie, ani mniej ani wiecej. Zresztą slowa jak kazde inne :) Ktos ustalil, ze brzydkie i gawiedz w to brnie. A ja ustalam, ze brzydkie slowo to kaczka.
  
  1 rok
  - 8 3
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Mam 45 lat i jak siegam pamiecią w latach 90tych, mlodziez przeklinala podobnie, ani mniej ani wiecej. Zresztą slowa jak kazde inne :) Ktos ustalil, ze brzydkie i gawiedz w to brnie. A ja ustalam, ze brzydkie slowo to kaczka.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-12-22 07:31
    
    Też mam tyle lat, i nie, młodzież aż tyle nie przeklinała.
    
    Niektórzy ludzie, nie tylko młodzi zresztą, nie potrafią powiedzieć prostego zdania bez choć 2-3 fucków, ale takich, że kapcie spadają. Nawet jak rozmawiają ze sobą o sprawach bardzo prywatnych, to tylko p.., ch..., k.. i j.... Nawet zaloty tak wyglądają. W języku polskim poprawnym nie potrafią się wysłowić, nawet w sytuacjach formalnych może im się wyrwać wiązka. W trakcie zajęć na uczelni takie rzeczy się zdarzają, potem jest im głupio.
    
    1 rok
    
    2 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Niektórzy ludzie, nie tylko młodzi zresztą, nie potrafią powiedzieć prostego zdania bez choć 2-3 fucków, ale takich, że kapcie spadają. Nawet jak rozmawiają ze sobą o sprawach bardzo prywatnych, to tylko p.., ch..., k.. i j.... Nawet zaloty tak wyglądają. W języku polskim poprawnym nie potrafią się wysłowić, nawet w sytuacjach formalnych może im się wyrwać wiązka. W trakcie zajęć na uczelni takie rzeczy się zdarzają, potem jest im głupio.
    Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-12-22 06:52
    
    Tylko, zauważ, że kiedyś w mediach, wsród celebrytów, polityków nie przeklinało się. A teraz wulgaryzmy noszone są na transparentach. Już nawet aktorzy podczas "sztuk" teatralnych, używają wulgaryzmów ku uciesze zgromadzonej gawiedzi....
    Dziczejemy...
    
    1 rok
    
    2 2
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Tylko, zauważ, że kiedyś w mediach, wsród celebrytów, polityków nie przeklinało się. A teraz wulgaryzmy noszone są na transparentach. Już nawet aktorzy podczas "sztuk" teatralnych, używają wulgaryzmów ku uciesze zgromadzonej gawiedzi.... Dziczejemy...
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-12-21 18:11
  
  Ok boomer
  
  1 rok
  - 2 5
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-12-21 17:59
  
  własnie chodzi oto ze nie zrozumieją
  
  1 rok
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-12-21 11:51
  
  Ja w ogóle nie przeklinam
  
  Tylko kurczę,kurdę
  
  1 rok
  - 8 2
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Tylko kurczę,kurdę
  Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-12-21 10:47

Ostatnio żaden polski film nie może obejść się bez " wiązanki", ani to fajne, ani potrzebne.

Kasia
1 rok
- 84 6
Twoja opinia

Zmień treść

Ostatnio żaden polski film nie może obejść się bez " wiązanki", ani to fajne, ani potrzebne.
Regulamin dodawania opinii
Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
2022-12-21 10:04

(8)

Przekleństw trzeba używać ale nie nadużywać. Każdy normalny człowiek daje czasami upust i klnie. Normalna rzecz. To jest taki wentyl bezpieczeństwa, który daje upust kumulacji ciśnienia. Dodam, że dobrze to wpływa na zdrowie i ogólną równowagę. Są na to nawet badania.

1 rok
- 64 22
Twoja opinia

Zmień treść

Przekleństw trzeba używać ale nie nadużywać. Każdy normalny człowiek daje czasami upust i klnie. Normalna rzecz. To jest taki wentyl bezpieczeństwa, który daje upust kumulacji ciśnienia. Dodam, że dobrze to wpływa na zdrowie i ogólną równowagę. Są na to nawet badania.
Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-12-22 02:35
  
  (1)
  
  Przekleństw trzeba używać? Niby dlaczego? Obowiązkowe to jest?
  
  Gdańszczanin
  1 rok
  - 2 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Przekleństw trzeba używać? Niby dlaczego? Obowiązkowe to jest?
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-12-22 07:34
    
    To było źle sformułowane stiwerdzenie. Powinno być przekleństw można używać, na pewno nie trzeba.
    
    1 rok
    
    0 0
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-12-21 17:24
  
  zarąbiscie
  
  Tak, tylko trudno się do tego przyzwyczaić.
  
  Dziadek.
  1 rok
  - 0 0
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  Tak, tylko trudno się do tego przyzwyczaić.
  Regulamin dodawania opinii
- Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
  2022-12-21 10:28
  
  Czasem - słowo klucz. (4)
  
  To oczywiście prawda, że przekleństwa, agresja językowa, pozwalają wyrazić i wyładować gniew i bezsilność. Ale przecież nie o to chodzi współczesnym Polakom. Przeklinanie stało się modą, pozą. Robią to wszyscy: troglodyci, którzy nie potrafią złożyć dwóch, trzech zdań, ale także osoby z tytułami naukowymi. To natręctwo językowe, takie jak ciągłe
  
  To oczywiście prawda, że przekleństwa, agresja językowa, pozwalają wyrazić i wyładować gniew i bezsilność. Ale przecież nie o to chodzi współczesnym Polakom. Przeklinanie stało się modą, pozą. Robią to wszyscy: troglodyci, którzy nie potrafią złożyć dwóch, trzech zdań, ale także osoby z tytułami naukowymi. To natręctwo językowe, takie jak ciągłe powtarzanie "tak?", "wiesz o co chodzi", opisywanie wszystkiego jako "mega", "kultowe" albo mielenie przy każdej okazji cytatów z Barei. Przekleństwa mają teraz wyrażać pewność siebie, zdecydowanie, siłę charakteru. Niestety, ordynarne słowa naprawdę ranią, są dotkliwe i mam wrażenie, że czasami można je odczuć prawie fizycznie. Dlatego nic ich nie usprawiedliwia, co z bólem i ze wstydem przyznaje piszący te słowa.
  
  1 rok
  - 22 1
  Twoja opinia
  
  Zmień treść
  
  To oczywiście prawda, że przekleństwa, agresja językowa, pozwalają wyrazić i wyładować gniew i bezsilność. Ale przecież nie o to chodzi współczesnym Polakom. Przeklinanie stało się modą, pozą. Robią to wszyscy: troglodyci, którzy nie potrafią złożyć dwóch, trzech zdań, ale także osoby z tytułami naukowymi. To natręctwo językowe, takie jak ciągłe powtarzanie "tak?", "wiesz o co chodzi", opisywanie wszystkiego jako "mega", "kultowe" albo mielenie przy każdej okazji cytatów z Barei. Przekleństwa mają teraz wyrażać pewność siebie, zdecydowanie, siłę charakteru. Niestety, ordynarne słowa naprawdę ranią, są dotkliwe i mam wrażenie, że czasami można je odczuć prawie fizycznie. Dlatego nic ich nie usprawiedliwia, co z bólem i ze wstydem przyznaje piszący te słowa.
  Regulamin dodawania opinii
  - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
    2022-12-21 10:49
    
    (3)
    
    Wiadomo, że tu nie chodzi o używanie k...a co drugie słowo. Ale jak sobie młotkiem strzelisz w palec to jest wręcz wskazane bo niweluje ból ;)
    
    1 rok
    
    19 1
    
    Twoja opinia
    
    Zmień treść
    
    Wiadomo, że tu nie chodzi o używanie k...a co drugie słowo. Ale jak sobie młotkiem strzelisz w palec to jest wręcz wskazane bo niweluje ból ;)
    Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2022-12-21 18:16
      
      Proponuję nie uderzać młodkiem w palec (1)
      
      1 rok
      
      3 2
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      Regulamin dodawania opinii
      - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
        
        2022-12-21 20:11
        
        Objecóje,
        
        rze nie bende udeżau.
        
        1 rok
        
        1 1
        
        Twoja opinia
        
        Zmień treść
        
        rze nie bende udeżau.
        Regulamin dodawania opinii
    - Zgłosiłeś tę opinię do moderacji -
      
      2022-12-21 11:53
      
      bardzo dobre podsumowanie
      
      różne słownictwo jest odpowiednie na różne okoliczności
      
      1 rok
      
      5 1
      
      Twoja opinia
      
      Zmień treść
      
      różne słownictwo jest odpowiednie na różne okoliczności
      Regulamin dodawania opinii